Προγράμματα Ψυχικής Υγείας

Εάν η ένταση και η συχνότητα του θυμού ξεπερνά τη σημασία των καταστάσεων που τον προκάλεσαν, επεκτείνεται σε πλαίσια άσχετα με τα αρχικά ερεθίσματα, εμπλέκει αθώους, γενικεύεται ή διαρκεί πέρα από το κανονικό, ανησυχείστε:

Το κοκτέιλ των ορμονών που εκλύονται, το άγχος, η αυξημένη πίεση και οι καλπάζοντες καρδιακοί παλμοί θα προκαλέσουν σε σας πολύ μεγαλύτερη ζημιά από ό,τι η ψυχολογική ή σωματική εκτόνωση εναντίον των αντιπάλων σας.

Πολύ βαθιά μέσα σας ξέρετε πως όλα είναι ζήτημα ελέγχου. Τα γεγονότα δεν έχουν την πορεία και την έκβαση που περιμένατε, πρόσωπα δεν συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις προσδοκίες σας, τυχαία περιστατικά ανατρέπουν τους σχεδιασμούς.
Η ενδοσκόπηση θα αποκάλυπτε κι άλλα: Αρκετοί εξοργίζονται καλύπτοντας τους φόβους ή τη δειλία, άλλοι ωρύονται επειδή πληγώθηκαν, ζήλεψαν, ματαιώθηκαν, απορρίφθηκαν, αγχώθηκαν, απειλήθηκαν, επέτρεψαν να τους θυματοποιήσουν ή συνηθέστερα για να μην παραδεχτούν πως κοροϊδεύουν τους εαυτούς τους.

Σίγουρα, πάντως η συμπεριφορά αυτή κάποτε ενισχύθηκε. Κάποιοι ανέχτηκαν την οργή σας, άλλοι υποχώρησαν μπροστά της, μερικοί αδιαφόρησαν ή ένιωσαν περήφανοι (πχ. γονείς, που τη νόμισαν για διεκδικητικότητα), άλλοι σας έκαναν τελικά το χατήρι.
Ενίοτε επαναλαμβάνετε σκηνικά, που έχουν αποτυπωθεί βαθιά στη μνήμη: Ανακαλείτε συμμαθητές, που κέρδιζαν με το θυμό το σεβασμό και τα υλικά αγαθά που επιθυμούσαν, καθηλώνεστε σε γονείς που έλυναν τις διαφωνίες τους με την θυμική αυτή έξαψη, μηρυκάζετε ολισθήματα δασκάλων, που θύμωναν αντί να διδάσκουν.

Γενεσιουργό αίτιο του θυμού είναι και η ενοχή, αυτή η τόσο γνώριμη συναισθηματική και γνωστική πίεση, που προκαλείται, όταν υπάρχει η πίστη πως οι πράξεις ή οι προθέσεις προκαλούν βλάβη σε πρόσωπα και αντιβαίνουν στα προσωπικά και κοινωνικά κριτήρια ηθικής. Αν οι ερινύες εμφανιστούν ως οργή για τον εαυτό, παρουσιάζονται καταθλιπτικές τάσεις, εάν εξωτερικευθούν, γίνονται επιθετικότητα.

Συνώνυμο της αρρενωπότητας για αιώνες, στους άνδρες είναι πιο ανεκτό να εκδηλώνουν θυμό. Αλλά όλοι πρέπει να τρέμουν μια οργισμένη γυναίκα, που κρύβει πίσω από τα δάκρυα ή την υποχώρηση το μένος της.
Οι επιπτώσεις του θυμού πολλές φορές είναι ανεξέλεγκτες, ειδικά αν το πρόσωπο που τον δέχεται απαντήσει με το ίδιο νόμισμα ή χειρότερα, όταν ξέρει πώς να τον χειριστεί, για να τον στρέψει εναντίον του επιτιθέμενου. Η λογική δίνει τη θέση της στον πρωτόγονο εγκέφαλο, λόγια ασυνάρτητα ή αθέλητα εκστομίζονται, πληγώνουν, στιγματίζουν, εντυπώνονται ανεξίτηλα και καμιά φορά η άσκηση βίας έρχεται ως φυσικό επακόλουθο.

Τελικά, ο θυμός είναι χαρακτηριστικό ανθρώπων με αδύναμη προσωπικότητα, μια έκπτωση της σύνεσης, της οποίας οι συναισθηματικές, βιολογικές και κοινωνικές κυρώσεις δεν θα αργήσουν να φανούν.

Ο θυμός εξελίσσεται σε αντικοινωνική παρέκκλιση όταν αισθάνεστε πως πάντα πρέπει να οργιζεσθε, για να αποκτήσετε εκείνα που επιθυμείτε, αν εκτονώνεσθε σε πρόσωπα που αγαπάτε ή σε όσους θεωρείτε αδύναμους, όταν δημιουργεί δυσεπίλυτες συγκρούσεις στον οικογενειακό, φιλικό και επαγγελματικό περίγυρο, όταν μετατίθεται, υπεραναπληρώνεται, απωθείται αχειραγώγητος. Η χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών, αλλά και η ανησυχία των υπολοίπων για τις διαστάσεις του είναι σημάδια πως η παθολογία αυτή ενδεχομένως να υποκρύπτει μια πολλή βαθύτερη ανισορροπία.

Χαρακτηριστικό ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ευθύνεται για ψυχοσωματικά συμπτώματα, στρες και κατάθλιψη. Αν και οι περισσότεροι πιστεύουν πως η εκδήλωσή του αποφορτίζει και καθαίρει, στην πραγματικότητα η χωρίς όρια διοχέτευσή του έχει πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα αυτο-διαιώνισης: Ο θυμός εκτινάσσει την επιθετικότητα, πληθύνει τις αφορμές για σύγκρουση, προκαλεί εσωτερική αναστάτωση, μολύνει τις σχέσεις, δηλητηριάζει τη σκέψη, μολεύει το συναίσθημα.
Η διαχείρισή του επίπονη, αν έχει εγκαθιδρυθεί ως ίδιον του χαρακτήρα, αλλά όχι αδύνατη.

- Αναλύστε τα βαθύτερα συναισθήματα, που βρίσκονται στο περιήλιο και στο αφήλιο του θυμού σας. Αιτία του δεν είναι οι αντιδράσεις των άλλων, αλλά ο τρόπος που εσείς ο ίδιος τις ερμηνεύετε.
-Καταγράψτε τα ερεθίσματα και τις περιστάσεις, που τον προκαλούν και αποφύγετέ τα.
- Σημειώστε τα βιολογικά σημάδια, που τον προϊδεάζουν και τις σκέψεις, που τον δυναμώνουν
- Διδάξτε στον εαυτό σας τρόπους χαλάρωσης και καταπολέμησης άγχους.
- Κάντε ασκήσεις διεκδικητικότητας και αυτοεκτίμησης
- Προβάρετε επιθυμητούς, εναλλακτικούς ρόλους σε καταστάσεις που μόνιμα σας εκνευρίζουν
- Διοχετεύστε το θυμό σας σε κοινωνικά επιθυμητές και δημιουργικές ασχολίες.

Αλλά πάνω από όλα να θυμάστε ότι αυτοί που διαθέτουν ψυχική δύναμη και συναισθηματική ευρωστία, σπάνια καταφεύγουν σε αυτόν τον τρόπο επιβολής.

Το πιο ακριβό γιατρικό στο νοσοκομείο ήταν τοχαμόγελό της.

Σπάνιο, υπεροπτικό, αδιάφορο, ειρωνικό. Εγκάρδιο, πλατύ και προκλητικό μόνο όταν μιλούσε στο κινητό ή σε κάποιους νεαρούς γιατρούς, εξάπτοντας το φθόνο, το μυστήριο, τον πόθο, τα πικρόχολα σχόλια και τη φημολογία.

Όλοι επιχειρούσαν μια επαφή μαζί της, εφευρίσκοντας απίθανες αφορμές, φανταστικούς πόνους και αδιαθεσίες, πλάθοντας καταφανέστατες δικαιολογίες και εκστομίζοντας κατάπτυστα ψέματα.
Η ματιά της, διατρητική, σαν τις ενέσεις και τους καθετήρες, που με περισσή μαεστρία έμπηγε, γαλάζια, σαν το πρωινό Αιγαίο, ανηλεής όπως η επιμονή με την οποία έδιωχνε τους επισκέπτες από το θάλαμο και τα δωμάτια των ασθενών.
Τα λόγια της χωρίς υπαινιγμούς, τυπικά, άχρωμα, επαγγελματικά, ανεπηρέαστα από την αδηφάγο λαγνεία και τον ίμερο, που την περιέλουζε. Οποιαδήποτε, εξάλλου, απόκλιση, ο παραμικρός ενθουσιασμός από μέρους της, θα ευθυνόταν για την κήρυξη ενός νέου πολέμου υποθέσεων, προσδοκιών, επίπλαστων επιτευγμάτων και χαιρεκακίας.

Μα όσο κι αν επιχειρούσε να είναι αυστηρή και άτεγκτη, τόσο η πορφύρα των χειλιών της μέλωνε και ζωγράφιζε τις λέξεις, έτσι ώστε και η πιο ανυποχώρητη προσταγή της να φέρει τη μελωδία της ελπίδας και της παραίσθησης.
Με δυσκολία εκμαιεύσαμε το όνομα της από έναν προδοτικό υπάλληλο του γραφείου κίνησης, αλλά οι παλαιότεροι θαμώνες του ιδρύματος όρκο έπαιρναν ότι ήταν αδέσμευτη και ανοιχτή σε κάθε ενδεχόμενο.

Και πώς να αγνοήσεις τη σοφία ανθρώπων βασανισμένων, ταλαιπωρημένων, πλην νικητών, που άντλησαν την αξία και τη θέση στην άτυπη ιεραρχία των ασθενών από τη βαρύτητα της αρρώστιας και τη σοβαρότητα ή τη διάρκεια της εγχείρησης.
Κάτω από τη στολή της διαγραφόταν ένα αέρινο κορμί, στήθη παλλόμενα, πόδια που δονούνταν πίσω από τα κενά των κουμπιών, ακροδάχτυλα πλασμένα για θωπείες και χάδια από καιρό λησμονημένα.

Οίστρος και σάστισμα επικρατούσε στους διαδρόμους, όταν είχε βάρδια, και γενναίοι σταυροφόροι των χειρουργείων, κουβαλώντας σαν δόρατα τους ορούς και τα σακουλάκια με τα απονέρια της τομής, περιδιάβαιναν τις ατραπούς του νοσοκομείου, περνώντας καμαρωτά από μπροστά της, έτοιμοι να ξεσκίσουν τους δράκους και τον Αράπη, που θα την απειλούσε.

Πιο άτυχος εγώ, που ακόμα δεν μπορούσα να συνέλθω από τη νάρκωση και παρέμενα κλινήρης, αποκαμωμένος και δυστυχής να περιεργάζομαι τα κουμπάκια του κρεββατιού, την ενοικιαζόμενη τηλεόραση και να αναδεύω τα κουταλάκια στον πλαδαρό πουρέ και τον μέλανα φιδέ, που μου προσέφεραν.

Μα ετούτη η βραδιά η καλοκαιρινή ήταν από εκείνες, που τα όνειρα ζωντανεύουν και τα στοιχειά παίρνουν ανθρώπινη λαλιά και οι συλλογικές αμφιβολίες γίνονται βεβαιότητες.
Η οπτασία της κυριάρχησε στις σκιές, ξιφούλκησε με την αδυναμία και αναπτέρωσε το πεσμένο ηθικό μου. Το σώμα της ήταν η επιτομή όλων όσων είχα λαχταρήσει, η σύνοψη των ανομολόγητων επιθυμιών, η συνισταμένη όλων των γυναικών που θέλησα.
- ´Έμαθα πως είστε ψυχολόγος και ήρθα να μιλήσουμε λίγο ´, ψιθύρισε, με τόση δόση ενοχής, ώστε να γίνει αισθησιακή.

- Συνήθως δεν ανοίγομαι σε άτομα, που δεν γνωρίζω, αλλά ξέρετε, οι άλλοι δεν καταλαβαίνουν τις ευαισθησίες μου. Κι εσείς, που είστε ειδικός, θα μου εξηγήσετε γιατί αυτό μου προκαλεί μεγάλη στεναχώρια και κυκλοθυμία...εγώ κατά βάθος...
Συνέχισε τη ληρωδία της, ενώ η σκέψη μου περιφερόταν αλήτικα στις γραμμές της και οι αισθήσεις μου αφουγκράζονταν θορύβους πίσω από την πόρτα, πιθανότατα των εμβρόντητων ασθενών, που δεν με είχαν υπολογίσει ως φέρελπι αντίπαλο.
´-Λοιπόν τι λέτε κι εσείς ´, κατέληξε, ´ δεν έχω δίκιο που δίνω έμφαση στο συναίσθημα και όχι τη λογική? ´
´ Μα είναι προφανές πως διαθέτετε μια σπάνια προσωπικότητα με δαιδαλώδη ανικανοποίητα αιτήματα, που οι άλλοι παρερμηνεύουν´, της απάντησα.
Παρατήρησα βαριεστημένα την απόλυτη αποδοχή της κοινοτυπίας, που άκουσε.

Και ξανάπεσα για πολλοστή φορά στο βαθύ χάσμα που χωρίζει τη σκέψη των γυναικών από εκείνη των ανδρών. Άλλο ένα όνειρο είχε απομυθοποιηθεί.

Ποτέ δεν υπήρξαμε έθνος με κουλτούρα διακοπών, αν και τουριστική χώρα. Οι προπάτορές μας δεν είχαν ούτε την πολυτέλεια ούτε τη διάθεση. Αστική η ανάγκη αυτή, εξάλλου. Οι καιροί κύκλους κάνουν και έτσι μένουμε φέτος με τη θέληση να εκδράμουμε, χωρίς επαρκείς πόρους, όμως, και με την απειλή της αβεβαιότητας να επικρέμαται σε κάθε νοικοκυριό.

Υπάρχουν οικονομικές λύσεις: Έγκαιρος προγραμματισμός, πακέτα ευκαιρίας, επίσκεψη στον τόπο καταγωγής, προορισμοί στην ενδοχώραμε μικρό κόστος, εναλλακτικές διαδρομές, ολιγοήμερες αποδράσεις, φιλικά σπίτια. Η σχέση του Ελληνα με την επαρχία δεν διακόπηκε ποτέ, απλά μεταφέρθηκε με τραγελαφικές ενίοτε εκδοχές στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Το ερώτημα πάντως παραμένει: Διακοπές από τι.. Η κρίση μας ακολουθεί μαζί με τις ευρεσιτεχνίες των πολιτικών για αφαίμαξη. Η προπαγάνδα σύνορα δεν έχει και οι πομφόλυγες των τηλε-αστέρων και των μεγαλοπρεπών σχολιάζονται με την ίδια θέρμη παντού.Όπως και η επιρροή του Διαδικτύου, νοηματοδοτεί πλέον την κοινωνικότητα και την επικοινωνία. Αγανακτισμένοι έφηβοι ερμηνεύουν την οικογενειακή περιπέτεια ως άχθος, μεγάλα και μικρά παιδιά με κινητά, tablets και υπολογιστές ψάχνουν απεγνωσμένα για σήμα. Είμαστε διαρκώς πια δικτυωμένοι, ζούμε παράλληλες πραγματικότητες, μεταφέρουμε τη συμβολική μας ουτοπία παντού.

Οι ανάγκες που δημιούργησαν την επιθυμία για διακοπές διατηρούνται, αλλά ο τρόπος έκφρασης τους εκφυλίζεται ή επαναπροσδιορίζεται. Η σταθερότητα των αναφορών μας είναι μία βασική προϋπόθεση: Επαγγελματική, οικογενειακή, κοινωνική και οικονομική ζωή πρέπει να μην βρίσκονται υπό αίρεση, ώστε η απομάκρυνση από αυτές για ένα μικρό διάστημα να είναι επιβεβλημένη. Όταν τα πάντα κλυδωνίζονται, οι διακοπές και η σημασία τους υποβαθμίζονται.

Σύμφωνα με τις έρευνες η προσμονή, η εμπειρία και οι αναμνήσεις είναι τρεις ψυχολογικές μεταβλητές που επηρεάζουν τη στάση μας απέναντι στις διακοπές. Συνηθέστερα το στάδιο της προσμονής, όσο και αν αυτό ακούγεται περίεργο, είναι το καθοριστικότερο, αλλά και το πιο ευχάριστο από τα υπόλοιπα δύο. Το πρόβλημα ξεκινά όταν οι ελπίδες υπερβαίνουν τις δυνατότητες και όταν η πραγματικότητα υπολείπεται της φαντασίας: Κουνούπια, ανεπαρκή ξενοδοχεία, εγκαύματα από τον ήλιο, μέλη της οικογένειας με διαφορετική αντίληψη για τις ιδανικές στιγμές χαλάρωσης, καυγάδες, συνωστισμός, πενιχρά οικονομικά, καθώς και μια επίπλαστη κουλτούρα περιπέτειας είναι δυνατόν να διαταράξουν και να διασκεδάσουν τις επιθυμίες, οδηγώντας στη ματαίωση και την εξάντληση. Μερικές φορές οι πιθανές αναποδιές αποτελούν τις καλύτερες αναμνήσεις και πηγή για ατέλειωτες αφηγήσεις κατά την επιστροφή, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αυτό δεν γίνεται αντιληπτό τη στιγμή που οι αντιξοότητες ταλανίζουν τους παραθεριστές: Κατά το στάδιο της ανάμνησης οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να εξιδανικεύουν τα θετικά στοιχεία των διακοπών τους και να υποβαθμίζουν τα αρνητικά. Οι επιστήμονες αποκαλούν το φαινόμενο αυτό ιδεατή μνήμη. Περιγράφει την αποσύνδεση των αναμνήσεων από τα συνοδευτικά συναισθήματα και εξηγεί γιατί οι περισσότεροι θεωρούν τις διακοπές ευχάριστες, ενώ ίσως δεν τις βίωσαν ως τέτοιες. Αργότερα, παρατηρείται η τάση περιφραστικής περιγραφής τους: Αυτές ήταν οι διακοπές που κόντεψα να πνιγώ, η τότε που γνώρισα τη σύζυγό μου. Το συμπέρασμα σε κάθε περίπτωση είναι ότι η αναμονή και η ανάμνηση, περισσότερο από τις ίδιες τις διακοπές, είναι τα ισχυρότερα αναλγητικά, που μας ωθούν να σχεδιάζουμε τις επόμενες εξορμήσεις μας.

Κατά τη διάρκεια των διακοπών πολλοί εργαζόμενοι, υπό την πίεση του να περάσουν οπωσδήποτε ευχάριστα, επιτείνουν το άγχος τους, με αποτέλεσμα να μην απολαμβάνουν τις μικρές στιγμές και να κοιτούν απελπισμένοι τις μέρες να ξοδεύονται, χωρίς η πολυπόθητη ευχαρίστηση να επέρχεται. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι οι μεγαλύτερες διακοπές δεν είναι και οι καλύτερες. Αντίθετα, τα περισσότερα θετικά συναισθήματα αναδύονται, όταν έχουν σχεδιαστεί μικρές εξορμήσεις. Η εναλλαγή των στιγμών χαλάρωσης στις βραχυπρόθεσμες διακοπές με την ολιγοήμερη επιστροφή στην πραγματικότητα οξύνει την αντίθεση και οδηγεί τους ανθρώπους να εκτιμούν περισσότερο τον ελεύθερο τους χρόνο.
Πολλοί λίγοι καταφέρνουν να πετύχουν θεαματικές αλλαγές κατά την περίοδο των διακοπών, ενώ αντίθετα οι περισσότεροι μεταφέρουν αυτούσιες τις συνήθειες και το άγχος τους στη νέα τοποθεσία. Οι ψυχολογικές αυτές αποσκευές, ειδικά των εργασιομανών, οδηγούν σε εμμονές και ιδεοληψίες που αναστέλλουν την ηδονή: Ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες, που πανικοβάλλονται εάν δεν έχουν μεταφέρει όλη την οικοσκευή στις αποσκευές, που φρίττουν με την ιδέα πως δεν θα είναι εφικτή η ευρυζωνική σύνδεση στο απόμερο μέρος που θα επισκεφθούν, που νιώθουν προδομένοι από το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας και απογοητευμένοι από την έλλειψη καταστήματος καλλυντικών στο παραμεθόριο νησί, απλώς ψάχνουν μια πρόφαση να μείνουν σπίτι τους και να αντισταθούν μέχρις εσχάτων στην αλλαγή. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι άντρες απολαμβάνουν τις διακοπές λιγότερο σε σύγκριση με τις γυναίκες και θα ήταν προθυμότεροι να τις τερματίσουν και να επιστρέψουν στη δουλειά τους. Οι γυναίκες συνδέουν το ύψος των χρημάτων που ξοδεύουν για διακοπές με την προσμονή της ευχαρίστησης που θα αντλήσουν.

H κατάθλιψη αμέσως μετά τη λήξη των διακοπών, συμβαίνει επειδή οι περισσότεροι δεν μπορούν να ενσωματώσουν τις νεοαποκτηθείσες από τις διακοπές εμπειρίες στην καθημερινότητα τους και μεμψιμοιρούν αναλογιζόμενοι αυτά που έχασαν. Οι Fritz και Sonnentag (2006) ανακάλυψαν ότι η διαρκής ενασχόληση με εργασιακά ζητήματα κατά τη διάρκεια των διακοπών μειώνει την ευχαρίστηση που προέρχεται από αυτές. Συγκεκριμένα, ο αναμενόμενος φόρτος εργασίας κατά την επιστροφή συσχετίζεται άμεσα με το άγχος και την ένταση.

Η σύγχρονη καταναλωτική εποχή έχει επιβάλει μία άνευ προηγουμένου τυποποίηση στο στυλ των διακοπών. Ο αστικός πληθυσμός βομβαρδιζόμενος από τις διαφημίσεις και τα life style περιοδικά, προσπαθεί να προσαρμόσει τις διακοπές του στις επιταγές της κοσμικής ζωής και όχι στη προσωπικότητα του με ολέθρια αποτελέσματα: τα πρότυπα βασίζονται στον άκρατο καταναλωτισμό και ευδαιμονισμό, ο οποίος απαιτεί ισχυρό οικονομικό υπόβαθρο.
Μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικούς τύπους παραθεριστών : τον οργανωτικό, ο οποίος αντλεί ευχαρίστηση από τον προσεχτικό σχεδιασμό των διακοπών και που προσπαθεί να προβλέψει κάθε πιθανή λεπτομέρεια και τον αυθόρμητο – περιπετειώδη τύπο, που αρέσκεται να αντιμετωπίζει ακραίες και απρόβλεπτες καταστάσεις. Σε κάθε περίπτωση η σύγκρουση επέρχεται εάν αυτοί οι δύο τύποι αποφασίζουν να πάνε από κοινού διακοπές. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η έννοια των διακοπών δεν υπήρχε μέχρι τα πρόσφατα χρόνια στο συλλογικό υποοσυνείδητο του λαού, αλλά επεβλήθη από τον αστικό τρόπο ζωής και τα ΜΜΕ. Στην πραγματικότητα, οι διακοπές πρέπει να κατανέμονται καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου και να μην συσχετίζονται με συγκεκριμένες τουριστικές περιοχές και modus vivendi. Το τελικό ζητούμενο είναι η ευτυχία και ειδικότερα η υποκειμενική αντίληψη της, η οποία δε συνδέεται αναγκαστικά με την αλλαγή του τρόπου ζωής.

Συμβουλές:
-Να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες από τις διακοπές
-Να μένετε σε επαφή με τα αληθινά αισθήματα και επιθυμίες σας. Εκφράστε τα ελέυθερα.
-Χρησιμοποιείστε τμήματα του εγκεφάλου σας, που δεν αξιοποιούνται κανονικά το υπόλοιπο έτος. Αυτό το επιτυγχάνετε με το να ανακλύψετε και να ασχολειθείτε με δραστηριότητες, που δεν βρίσκονται στο καθημερινό ρεπερτόριό σας. Εάν οι διακοπές σας ενέχουν το στοιχείο του πρωτόφνωρου και της πρόκλησης, η εξουθένωση από αυτές είναι μικρότερη.
-Επιδιώξτε να διαθέτετε προσωπικό χρόνο για χαλάρωση
-Πληροφορηθείτε για την ιστορία και τα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής που θα επισκεφθείτε. Να έχεστε σε επαφή με τους ντόπιους.
-Διαβάστε ένα βιβλίο και αποφύγετε την τηλεόραση και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
-Ακούστε πολλή μουσική
-Ανάλογα με την προσωπικότητά σας, είτε επιδιώξτε να κάνετε διαφορετικά πράγματα από αυτά που έχετε συνηθίσει είτε μεταφέρετε τις συνήθειες σας, αλλά σε χαλαρότερους ρυθμούς..
-Κάντε νέες γνωριμίες
-Μην προβείτε σε έξοδα, που υπερβαίνουν τις δυνατότητές σας
-Μην επαναπαυθείτε ότι οι διακοπές μπορούν να σας αποζημιώσουν για το υπόλοιπο έτος.
-Μην ακολουθείτε τη μόδα.Επιλέξτε προορισμούς, που δεν απευθύνονται στη μάζα
-Αποκοπείτε από όλα όσα σας αγχώνουν.Αποσυνδεθείτε με κάθε τρόπο και ξεχάστε τα εμάιλ, τα κινητά, την εργασία. Μεριμνάτε μόνο για τη σημερινή μέρα και όχι για το αύριο. Ενημερώστε τους φίλους και τον προιστάμενο ότι δεν θα είστε διαθέσιμοι για την περίοδο των διακοπών.
-Επιδιώξτε τη φυσική άσκηση.
-Επιλέξτε ένα αργό μέσο μεταφοράς, για να σας μετφέρει στον προορισμό σας. Αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσετε ότι φεύγετε.
-Μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από το πέρας των διακοπών τα επίπεδα της πίεσης και του άγχους θα έχουν επανέλεθει στα προγενέστερα επίπεδα. Κρατήστε στην εργασία σας τις αναμνήσεις και τις φωτογραφίες από τις εξορμήσεις σας.

Δρ Ευστράτιος Παπάνης, Ακαδημία των Πολιτών

Ονειρεύτηκα ένα σχολείο, που οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και οι μαθητές θα επιλέγουν την ύλη που διδάσκεται, θα την αναθεωρούν, θα την ταιριάζουν, θα την αναδεύουν μέχρι να ταιριάξει στο καλούπι του καθενός. Ασύμβατη, παράφορη, επιστημονική και από όλες τις πηγές.

Μέσα και έξω από την τάξη, μέσα και έξω από την εμπειρία. Θαύμα ο κόσμος και τι να πρωτοδιδάξεις. Θλίψη η εξουσία και τα κράτη, το αυθεντικό και το ατόφιο το ενταφιάζουν στις πρόσκαιρες κι ανέντιμες επιδιώξεις τους. Μαθήματα, που από εμπειρογνώμονες αποφασίζονται, ένα σκοπό υπηρετούν: να μολέψουν την ψυχούλα των παιδιών μας, να ξεχωρίσουν από το Δημοτικό ποιοι προορίζονται για δούλοι και ποιοι για συνεχιστές της δυναστείας.

Ένα σχολείο, που η γλώσσα θα βιώνεται ως επικοινωνία και μέθεξη και οι λέξεις θα έχουν προφερθεί από χείλη ομηρικά, βυζαντινά, από αγρότες και καθημερινούς ανθρώπους, σα συνέχεια, σαν από γενιές, που νεκρανασταίνονται μέσα από αυτήν. Που οι διάλεκτοι και οι προφορές θα αντηχούν παγερά πρωινά στα Τζουμέρκα, αρχέγονα δρώμενα στη Μυτιλήνη, χορούς κρητικούς και καλοκαίρια πυρωμένα στην Κύπρο.

Και που η λέξη θα είναι εξίσου ερωτική είτε ζωοποιείται σε στίχους του Ελύτη είτε τρεμοπαίζει στα συλλαβίσματα ενός παιδιού με σύνδρομο Down.
Ένα σχολείο που η ποίηση, οι τέχνες, το θέατρο θα εξυμνούν την ιδιαιτερότητα, θα αναδεικνύουν την ιερή προσωπικότητα, θα εξάρουν τη μοναδικότητα και που θα εγγυώνται πως δεν υπάρχουν καλοί και κακοί μαθητές, παρά μόνο διαφορετικοί ρόλοι. Ένας να λείψει και η πλοκή ολάκερη και η υπόθεση καταρρέουν.

Ένα σχολείο που θα πει επιτέλους πως ο Θερσίτης και ο Αρχίλοχος είχαν δίκιο και πως η ιστορία δεν προχωρά με τις αυθαιρεσίες των ηγετών, αλλά με το αίμα και τα πάθη των ανθρώπων. Πως σημαντικά δεν είναι τα περιστατικά, που επηρεάζουν το βίο πολλών, αλλά τα κίνητρα τα κοινά, που ξαφνικά ζητούν δικαίωση.

Ένα σχολείο, που δάσκαλοι θα είναι όλοι, οι γονείς, οι εργάτες, ο δημοσιογράφος και ο τεχνίτης, όποιος έχει να διηγηθεί κάτι από την περιπέτεια και τη μάχη και το προνόμιο, που λέγεται ζωή. Ενα σχολείο, που τα λάθη θα είναι η δοκιμασία της μάθησης και το πείραμα πρόβα της αμφισβήτησης.
Ενα σχολείο ευέλικτο, αναπροσαρμοζόμενο, διορατικό, που αμφιβάλλει για το τελεσίδικο, ενθουσιάζεται με το πρωτότυπο, που καλλιεργεί το μύθο, το ρεαλισμό, το βίωμα, που μέσα από τα αντίθετα εφευρίσκει τις συνισταμένες και τις ισορροπίες.
Ένα σχολείο που δεν θα προετοιμάζει τους μαθητές για την κοινωνία, αλλά την κοινωνία για τους νέους ανθρώπους, που θα την απαρτίσουν.

Μετάλαβα την εμπειρία με τίμημα τον άνθρωπο.

Τι όμορφα τώρα να αγκαλιάζω τα παιδιά και άδολη από προβολές να είναι η αγάπη μου. Να κοιτώ τη γυναίκα και να μη θυσιάζω στη σαγήνη της, καθώς ξέβαψαν οι πόθοι στα βλέμματά μου.
Να γράφω λέξεις, σα να μην πρόκειται να διαβαστούν. Να μιλώ και ο λόγος μόνος του να κατευθύνεται, παίρνοντας τις μορφές όσων τον ακούνε. Να παρατηρώ με ίδιο θαυμασμό τη μωρία και τη σύνεση, το κάλλος και την ασχήμια, την οίηση και την αλήθεια. Όλα ιδιότητες ανούσιες, που φτιασιδώνουν τις ερμηνείες.

Και στο πρόσωπο όσων με πλησιάζουν ανάγλυφες να κραυγάζουν οι αντιθέσεις τους.
Τι όμορφα τώρα, που οι ενοχές καταλάγιασαν και εξιλεώθηκε κάθε προσδοκία.

Τώρα, που τα συναισθήματα δεν ευθύνονται για τις πορείες μου, και οι σκέψεις δεν ορίζουν τις επιλογές.Τώρα μυρίζω ανεμπόδιστος το άρωμα της ανθρωπότητας.
Το παρελθόν πνίγηκε στη νοσταλγία του. Και το αύριο δώρο, που ίσως να μην υπάρξει ποτέ.
Τώρα που είμαι ελεύθερος σταμάτησα να ζω.
Μα πάνω από όλα πόσο πιο όμορφο, που το θάνατο εγώ θα προσκαλέσω, όταν τίποτα δεν θα προμηνύει το έρεβός του, έχοντας έτσι την ψευδαίσθηση πως τον νικώ.