Προγράμματα Ψυχικής Υγείας

Εξαφανίστηκε η ομόνοια και η αδελφοσύνη από την Ελλάδα. Την τελευταία φορά που εθεάθη ήταν στεφανωμένη με όνειρα για δημοκρατία, ισότητα, προκοπή.

Η εσθήτα της είχε σημάδια από σκληρή δουλειά, αξιοπρέπεια, πείσμα, αξίες, ταπεινοφροσύνη και κηλίδες από αίμα αμέτρητων αγώνων.

Εκφράζονται φόβοι πως εκτελέστηκε από τη σημερινή γενιά Ελλήνων, αφού πρώτα βιάστηκε κατά συρροή από πολιτικούς.

Μαρτυρίες αναφέρουν πως η εγκληματική ενέργεια ήταν προσχεδιασμένη, ενώ βρέθηκαν ίχνη από αναξιοκρατία, ανομία, ραγιαδισμό, νεοπλουτισμό.

Παρακαλούνται όσοι γνωρίζουν πού βρίσκεται να αρχίσουν να φέρονται ως άνθρωποι θέτοντας τον εαυτό τους στην υπηρεσία της κοινωνίας και διδάσκοντας το μέτρο στους εξαγριωμένους βανδάλους ΟΛΩΝ των κομματικών αποχρώσεων

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Αν κάτι διακρίνει τους χειραφετημένους ενήλικες από εκείνους, που ως φυλαχτό διατηρούν την παιδική τους προσωπικότητα είναι, μεταξύ άλλων, και η ικανότητα για αναστολή της άμεσης ικανοποίησης των επιθυμιών και η αναμονή αργοπορημένης, αλλά μεγαλύτερης αμοιβής.

Πραγματικά, τα ανώριμα άτομα τις περισσότερες φορές δεν μπορούν να κατευνάσουν τις επιθυμίες τους και χειραγωγούνται από αυτές. Σαν τα παιδιά απαιτούν το δώρο τους εδώ και τώρα, φωνάζουν αν δεν τους χαριστεί άμεσα και το πετούν, αν φτάσει καθυστερημένα.

Κατά συνέπεια οι επιλογές που κάνουν αποσκοπούν στην άμεση ενίσχυση και οι στόχοι τους σπάνια είναι μακροπρόθεσμοι. Κάποιος θα υποστήριζε ότι κάλλιο πέντε και στο χέρι, όμως κάποιοι ειδικοί, όπως ο Walter Mischel, ανακάλυψαν πως όσοι διαθέτουν ανάλογη προσωπικότητα, πολύ ευκολότερα ρέπουν προς τον ηδονισμό, την εξάρτηση, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την κατάχρηση.

Αντίθετα εκείνοι που μπορούν να κυριαρχήσουν στις ενορμήσεις τους, οι εγκρατείς και οι εχέφρονες, σχεδιάζουν αποτελεσματικότερα, έχουν καλύτερη επαγγελματική και ακαδημαϊκή επίδοση, αυτοέλεγχο, ρεαλιστικότερες εκτιμήσεις και αξιολογήσεις και πιο συνειδητή κοινωνική συμπεριφορά.

Σκεφτείτε κι εσείς αν θα αναβάλλετε μια αγορά, για να την πραγματοποιήσετε φθηνότερα αργότερα, αν θα προσποιηθείτε πως δεν βλέπετε τη σοκολάτα, που σας καλεί, προς χάρη της δίαιτας, που αρχίσατε, αν δεν θα αποδεχθείτε την άσχετη με τα ενδιαφέροντά σας εφήμερη δουλειά, που προέκυψε, για να σχεδιάσετε την πορεία σας προς την επαγγελματική επιτυχία, που πάντα ονειρευόσαστε.

Οι έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι αντιστέκονται στη βραχυπρόθεσμη απόλαυση γίνονται επιτυχημένοι επιχειρηματίες, επειδή διακινδυνεύουν τα κεφάλαιά τους, που θα μπορούσαν να είχαν ξοδέψει άμεσα, επενδύουν σε χρόνο και κόπο, για να έχουν μεγαλύτερες απολαβές στο μέλλον. Πόσοι από σας ως φοιτητές αποστραφήκατε ‘κάθε απόλαυσιν ερώτων της ρουτίνας’, επιμένοντας σε ποιοτικές σχέσεις ή αρνηθήκατε ηδονές, για να εισέλθετε στα άδυτα της επιστήμης. Πόσες φορές δεν συγκρουστήκατε με το σύντροφό σας, επειδή πάραυτα δεν έσπευσε να διαχειριστεί τα θέλω σας.

Ας αγνοήσουμε όμως τους Αμερικανούς ψυχολόγους και τα πορίσματά τους για μια ευδαιμονιστική κοινωνία, όπου η επίτευξη παίζει βαρύνοντα ρόλο και ας επικεντρωθούμε σε μια μεταβλητή, που άπτεται του συστήματος αξιών.
Είναι προφανές ότι σε χώρες που οι νόμοι δε διασφαλίζουν τον πολίτη και που οι αλληλεπιδράσεις του με τους άλλους διέπονται περισσότερο από το φιλότιμο, την ευαισθησία, το μεράκι και άλλα υποκειμενικά κριτήρια παρά από κανονισμούς και αρχές, η καχυποψία και η έλλειψη κοινωνικής εμπιστοσύνης είναι παράμετροι, που αναγκάζουν τους ανθρώπους να επιζητούν την άμεση ικανοποίηση παρά την προσδοκία μεγαλύτερου κέρδους αργότερα. Είναι λογικότερο, σε μια πολιτεία, που καταληστεύει τον πληθυσμό, τα αντανακλαστικά των πολιτών να είναι αμεσότερα, ανταγωνιστικότερα, οι αποφάσεις πιο εγωκεντρικές και η επιβίωση να αφορά την καθημερινότητα και όχι ένα γενικό και αόριστο πλαίσιο.

Δυστυχώς, η κρίση γεννά ανομία και οδηγεί σε επιλογές, που πρόσκαιρα μόνο διασφαλίζουν την ποιότητα ζωής. Η δυσπραγία στα πρώτα στάδιά της αλλοιώνει το χαρακτήρα ενός λαού και μιαίνει τα ήθη του. Και οι Έλληνες δεν είναι καμωμένοι για τέτοιους συμβιβασμούς.

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η θεραπεία μέσω της τέχνης κρίνεται ιδιαίτερα κατάλληλη για άτομα, που δεν αρέσκονται να εκφράζονται με λόγια, αλλά μπορούν μέσω της μουσικής, του πηλού, της ποίησης, της ζωγραφικής, της αφήγησης, του θεάτρου, του χορού, της φωτογραφίας, της μίμησης να εξωτερικεύουν τον ψυχικό τους κόσμο.

Δεν απαιτούνται καλλιτεχνικές δεξιότητες, επειδή το αποτέλεσμα, που κρίνεται, δεν είναι τόσο το αισθητικό, αλλά οι συμβολισμοί, που περιέχονται στα έργα, στις κινήσεις στους εκφραστικούς τρόπους και οι συσχετισμοί τους με την προσωπικότητα, την ερμηνευτική και τη βιογραφία του θεραπευομένου. Η τέχνη πάντα ήταν η αλληγορία της ανθρωπότητας, το πρώτο στίγμα και η μαρτυρία της ύπαρξης σε ένα αδηφάγο περιβάλλον, που ήταν αδιάφορο για την προσωπική ταυτότητα. 

Μέσω της τέχνης το πρόσωπο συνθέτει, όπως στα ψηφιδωτά, κομμάτι- κομμάτι, το πέρασμά του από τον κόσμο, σκηνοθετεί φανταστικές στιγμές και ονειροπολήσεις, που όμως για το ίδιο έχουν νόημα και συμπληρώνουν την πραγματικότητα, επαναπροσδιορίζει όσα έχουν συντελεστεί και προγραμματίζει τα μελλούμενα. Στη δραματοθεραπεία υλικό προς αναζήτηση μπορεί να αποτελέσει κάθε εμπειρία ή υποσυνείδητο βίωμα. Ατελέσφοροι έρωτες ξαναζωντανεύουν, δυσεπίλυτες οικογενειακές συγκρούσεις αναπαριστώνται, επαγγελματικές σχέσεις αποτυπώνονται σε νέα βάση. Ο πελάτης μπορεί με τη βοήθεια του θεραπευτή να αυτοσχεδιάσει, να ερμηνεύσει αποσπάσματα από θεατρικά έργα, να ταυτιστεί με ήρωες, που τον αφορούν, να εκδραματίσει και να αναζητήσει την κάθαρση.

Το είδος αυτό της θεραπείας δίνει στους συμμετέχοντες το άλλοθι της απόστασης, που επιτυγχάνεται με τα κοστούμια, τα προσωπεία, τους ρόλους, τη μεταφορά. Ο θεραπευτής δρα, ακριβώς όπως οι θεατές σε μια παράσταση: Αντανακλά τα συναισθήματα του πελάτη, αντιδρά στα επεισόδια, είναι ο καθρέφτης των όσων διαδραματίζονται επί σκηνής. Ταυτόχρονα ενεργεί ως διαμεσολαβητής, οριοθετώντας όταν χρειάζεται και διασφαλίζοντας την αυτονομία του ΄ηθοποιού’, μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον.
Μπορείτε να κατανοήσετε τη λύτρωση που επέρχεται, όταν λόγια παγιδευμένα βρίσκουν την ατραπό της έκφρασης, όταν τραυματικές αναμνήσεις προβάρονται διαρκώς μέχρι να εξιχνιαστεί το άλγος, που προκαλούν, αγχογόνες περιστάσεις απαλύνονται, καθώς αναλύονται επιμελώς και δοκιμάζονται σε θεατρικά πλαίσια.

Στη δραματοθεραπεία πολύ συχνή είναι η χρήση του παραμυθιού, που απαλλαγμένο σχεδόν από κάθε πολιτισμική επιρροή και κοινωνική σύμβαση και με το προνόμιο της οικουμενικότητας στεφανωμένο, μπορεί να συνδυάσει το φανταστικό με το διδακτικό, να εξεγείρει αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, να σταθεί ως παρηγοριά σε πόθους, φόβους, τρόμους, αναστολές. Αιώνια μάχη του καλού με το κακό τα παραμύθια παρέχουν πρόσφορο έδαφος για ταυτίσεις με αλώβητους, αδικημένους, χαρισματικούς, αλλά ευαίσθητους ήρωες, που ενώ επιλέγουν να πάσχουν, δικαιώνονται και βιώνουν στο έπακρο τα συναισθήματά τους, καθώς εμπλέκονται σε μύριες περιπέτειες μέχρι να άρουν όλα τα εμπόδια. Το εξωπραγματικό είναι ο από μηχανής θεός, που πάντα επεμβαίνει, όταν διασαλεύεται η ισορροπία.

Στα παραμύθια το καλό τέλος είναι σχεδόν δεδομένο και κάθε μέσο είναι στη διάθεση του ενσαρκωτή του, αρκεί για λίγο να αδιαφορήσει για τους τύπους και να αφεθεί στο μαγικό. Η μετάβαση στη σφαίρα του μυθικού, όπου επικρατεί ο ανιμισμός, η προσωποποίηση, οι μη αιτιοκρατικές αντιλήψεις, χαρίζουν στο θεραπευόμενο την επιθυμητή αποστασιοποίηση, που θα τον βοηθήσει να επανεξετάσει τα κίνητρα, τη συμπεριφορά και την κοσμοθεωρία του.

Σημειώσεις του Ευστράτιου Παπάνη, Επίκουρου Καθηγητή Πανεπιστημίου Αιγαίου

-Μια εισαγωγή-

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Αρχικές σημειώσεις για τους σπουδαστές της Ακαδημίας των Πολιτών

Ο βίος δεν είναι παρά μια αναπαράσταση του εαυτού και των σχέσεών του με το περιβάλλον και τους άλλους. Η αφήγηση αυτή της ιστορικότητας, που καθορίζει όλες τις εκφάνσεις της προσωπικότητας, δεν γίνεται αυτόματα, αλλά εξελίσσεται σταδιακά, ξεκινώντας από το αδιαφοροποίητο εγώ, τις εξωλεκτικές εκφράσεις, τους ήχους, τις κινήσεις, τις γεύσεις, την αφή της βρεφικής ηλικίας, συνεχίζοντας με τους μύθους και τη φαντασία και καταλήγοντας στη γλώσσα, στη φιλοσοφία και στον απολογισμό της ζωής.
Καθώς ωριμάζουμε, η κατανόηση των σχέσεων γίνεται περιπλοκότερη, ακριβέστερη, συμβολικότερη, η αυτοεικόνα αποκτά συνοχή μέσα από τη διαφοροποίηση από τους άλλους, από τη διάκριση γνωστού και αλλότριου, και οι αναπαραστάσεις εγκαθιδρύονται εντονότερα, έτσι που μπορούμε με βεβαιότητα να ισχυριστούμε ότι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, ώστε να ταιριάζει σε αυτές κι όχι το αντίθετο.

Αν παρατηρήσετε τον εαυτό σας, θα δείτε εμβρόντητοι όλες τις επαλληλίες των εσωτερικεύσεων, που προέρχονται από τα πρώτα βρεφικά σας ερεθίσματα και ανάγονται σε όλες τις παρούσες χαοτικές κοινωνικές συσχετίσεις. Το άθροισμα των σχέσεών τους είστε εσείς. Κι αν πολλοί θεωρούν ότι η λογική διέπει τη συμπεριφορά, από καιρό είναι γνωστό ότι υπό συνθήκες πίεσης, διέγερσης, άγχους, οι αναφορές από το παρελθόν και το υποσυνείδητο αυξάνονται τόσο γεωμετρικά, που το εσωτερικό παιδί μπορεί να επηρεάσει, να κινητοποιήσει, να καθηλώσει, να αποδιοργανώσει και τον πιο συγκροτημένο χαρακτήρα. Αλήθεια, πόσοι από σας πιστεύετε ότι τα μοτίβα κοινωνικοποίησης σας στο νηπιαγωγείο δεν επηρεάζουν αθέατα τις ατραπούς της σημερινής επικοινωνίας σας; Και πόσοι από σας θα τολμούσατε να τους ξαναζήσετε επί σκηνής;

Στη Δραματοθεραπεία οι σχέσεις αυτές αποτυπώνονται με τον ίδιο εξελικτικό τρόπο: Ο θεραπευτής προτρέπει την ομάδα να ξεκινήσει με ήχους και κινήσεις, προχωρά στις εικόνες, για να περάσει στο λόγο και στη μίμηση σύνθετων ανθρώπινων διεπαφών. Αντίστοιχα, η έκφραση από οριοθετημένη γίνεται πιο ελεύθερη, τα όρια διευρύνονται, για να περικλείσουν όλη την εμπειρία, αλλά και τις προσδοκίες για το μέλλον. Μέσω της τέχνης η ιδιοσυγκρασία αναδεικνύεται αποτελεσματικότερα, η επικοινωνία και το παίξιμο ρόλων ξεδιπλώνει και αντικατοπτρίζει όσα ήδη βιώθηκαν ή σχεδιάζονται.

Ο θεραπευτής πρέπει να ξεχωρίσει τις καταβολές και τα θεμέλια των συμπεριφορών, που εκτυλίσσονται μέσα στην ομάδα, να ενοποιήσει τρεις κόσμους, το εδώ και τώρα της ομάδας, τα κοινωνικά και συναισθηματικά της δίκτυα εκτός αυτής, τις επαλληλίες των σχέσεων, που διαμόρφωσαν την αντίληψη του εαυτού. Ενθαρρύνει τα μέλη να εισέλθουν σε έναν προσωρινό κόσμο, σε μία σκηνοθετημένη πραγματικότητα ρόλων, εναλλακτικών αντιδράσεων, υποθέσεων, όπου ο κίνδυνος του σφάλματος και της αποδοκιμασίας είναι μηδαμινός και δι’ αυτού ανοίγει τη διέξοδο για τη συνοχή της κατακερματισμένης προσωπικότητας.

Ασκήσεις Δραματοθεραπείας
και Αυτοεκτίμησης

Σκοπός πολλών ψυχολογικών παρεμβάσεων είναι η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης, η οποία, όμως για να καλλιεργηθεί, απαιτείται η βίωση μιας προσωπικής επιτυχίας. Αν αυτό είναι επικίνδυνο να επιτευχθεί στην πραγματική ζωή, ειδικά από άτομα, που έχουν αποδεχτεί την ήττα ή αντιδρούν χειριστικά απέναντι στην αποτυχία και την απραξία, είναι ιδιαίτερα επωφελές να ενσαρκωθεί η ιδεατή αυτή προσωπικότητα πρώτα φαντασιακά.

Με τη Δραματοθεραπεία μπορείτε να κάνετε λάθη άφοβα, επειδή αυτά συντελούνται αρχικά στο χώρο της υποκριτικής, της υπόθεσης, της μίμησης. Ταυτιστείτε με ήρωες βιβλίων, ταινιών, αναλύστε τις συμπεριφορές τους και τις δεξιότητες και προβάρετέ τις μαζί με την ομάδα σας. Επιλέξτε ιστορίες συνανθρώπων μας, που απασχόλησαν τις εφημερίδες, την τηλεόραση. Ερωτικά δράματα, ναρκωτικά, βία, αλτρουισμός. Μην διαβάσετε το τέλος. Δημιουργείστε τα πιθανά δικά σας σενάρια, τι θα επιθυμούσατε να γίνει στην κορύφωση, αν θα υπήρχε αίσια έκβαση και γιατί. Σταδιακά, θα μπορέσετε να σκηνοθετείτε το δικό σας δράμα, την κωμωδία, την φάρσα με ή χωρίς κάθαρση.

Στην πρώτη συνάντηση απλά γνωστοποιείστε το όνομά σας, συνοδευόμενο από το συναίσθημα, που εκφράζει γενικά το χαρακτήρα σας ή την παρούσα συγκυρία. Αν νιώθετε ανασφάλεια, προφέρετέ το με δισταγμό, αν σας κατακλύζει η οργή, θυμωμένα. Οι υπόλοιποι θα σας ακούσουν και θα κληθούν να το αναπαραστήσουν.

Κάντε το ακόμα πιο δύσκολο επιλέγοντας μια μάσκα, όπως στην αρχαία τραγωδία. Αποστασιοποιηθείτε από τον εαυτό σας, μετατραπείτε σε θεατή του, υιοθετήστε το προσωπείο, που δείχνει ακριβώς το αντίθετο, μάθετε, εν ολίγοις, να προσδιορίζετε και να ελέγχετε τις ψυχολογικές διακυμάνσεις. Φορώντας την ενεργείστε με τρόπους, που δεν βρίσκονται στο ρεπερτόριο των αντιδράσεών σας. Μη φοβάστε- δεν σας αναγνωρίζει κανείς, δεν είστε ο ίδιος. Σε όσα σφάλματα κι αν υποπέσετε, το εγώ σας είναι διασφαλισμένο. Οι μάσκες σιγά-σιγά θα σηκωθούν. Αλλά θα είστε ενδυναμωμένοι, ώστε να μην τις φοβάστε. Δεν είναι παρά επιτυχείς ή ακατάλληλοι εμπεδωμένοι κοινωνικοί ρόλοι. Πίσω τους κρύβεται ο εαυτός, που κάποτε απαρνηθήκατε..
Και ποιος καλύτερος τρόπος να το πετύχετε, αν μπορέσετε να αναγνωρίζετε τα συναισθήματα των άλλων και να τα αναπαράγετε επί σκηνής; Σα να ήταν δικά σας. Είμαστε τόσο όμοιοι οι άνθρωποι. Αλλά μας αρέσει να επικεντρωνόμαστε στις διαφορές, ώστε να ζούμε την επίφαση μοναδικότητας.

Χαλαρώστε και σκεφτείτε τις λεπτομέρειες μιας κατάστασης, που δεν σας αφορά άμεσα, πχ ενός καυγά ζηλοτυπίας. Ακούστε πώς το έχουν ζήσει οι άλλοι, καταγράψτε το χείμαρρο των σκέψεων και τις εξάρσεις του θυμικού. Αμέσως μετά παίξτε τα επί σκηνής. Η ουσία μας κρύβεται πάντα στην μέθεξη και την υπέρβαση.

Τεχνικές Δραματοθεραπείας

Ξεχάστε όσα έχετε ακούσει για τις προβολικές δοκιμασίες και τις ερμηνείες, που μπορούν να δοθούν σε καλλιτεχνήματα θεραπευομένων. Αγνοήστε τις κηλίδες μελάνης και τους συμβολισμούς τους, τη σχέση τους με τη σχιζοφρένεια στο Rorschach Test.
Ζωγραφίστε ή εξιστορήστε κάτι, με πλοκή ή συνειρμικά και «μπείτε» ο ίδιος μες την εικόνα. Σε ποια φιγούρα θα μιλούσατε, τι θα της λέγατε, που θα πηγαίνατε, με ποιους θα συμμαχούσατε; Ταυτίζεστε με τον καλό, τον αδικημένο, τον αντιπαθητικό..είναι οι κοινωνικοί σας ρόλοι ανάλογοι;...

Κοιτάξτε βαθιά το δημιούργημά σας. Πόσο αποκλίνει από εκείνο, που είχατε στο νου σας; Γιατί ο λύκος που αποτυπώθηκε χαμογελά; γιατί το σπίτι στο χαρτί έχει κεραμίδια; ενώ ζούμε σε διαμέρισμα; γιατί η γυναικεία καρικατούρα είναι βλοσυρή; γιατί το ομοίωμά μας δεν θυμίζει τον κατοπτρισμό μας στον καθρέφτη;
Και σε κάποια σημεία, γιατί αποκαλύφθηκε η οικεία οπτασία της μητέρας ή του παππού; μήπως ως επίκληση να έρθουν ξανά κοντά μας, δυνατοί, όπως τους θυμόμαστε από παλιά; Γιατί προέκυψε κάτι τέτοιο..Ποια βάσανα και καταστάσεις δεν αντέχουμε στο παρόν και εκλιπαρούμε για χείρα βοηθείας; Τι θα θυσιάζατε για τη ξεγνοιασιά της παιδικότητας;
Πόσο διαφέρει ο εαυτός σας από την ιδανική εκδοχή του, που έχετε εσείς ή οι σημαντικοί άλλοι κατασκευάσει.; Γιατί, με ενδεχόμενη εξαίρεση τους ζωγράφους και τους συγγραφείς, το μήνυμα, που επιχειρούμε να επικοινωνήσουμε, σπάνια φτάνει αυτούσιο στους άλλους;

Ζήστε την αλληγορία της ζωγραφιάς, τονίστε το συναίσθημα που τη συνοδεύει, φτιάξτε μια ιστορία και διηγηθείτε την. Όλος μας ο βίος είναι μια αφήγηση του παραμυθιού, στο οποίο πρωταγωνιστούμε: Άλλοι το αντιλαμβάνονται ως μύθο, άλλοι ως κωμωδία και μερικοί ως τραγωδία. Ό,τι κι αν επιλέξετε, ο επίλογός του έχει γραφτεί από άλλον και είναι ίδιος για όλους. Και το σενάριο έχει κομμάτια προαποφασισμένα, από την κληρονομικότητα, το περιβάλλον, την τυχαιότητα.. Θα τα αλλάξετε, θα τα αποδεχθείτε ή θα τα αξιοποιήσετε. Αποφασιστικός, ντετερμινιστής, πραγματιστής, στωικός ή μοιρολάτρης. Κάθε ιχνογράφημα ή ιστορία ανασύρει στην επιφάνεια τις υποσυνείδητες καταγραφές. Αρκεί να μπορείς να διαβάσεις πίσω από τις γραμμές. Αρκεί η ψυχή και ο νους να μην έχουν απολέσει την ενάργειά τους μέσα από νευρώσεις, καταθλίψεις, άγχη, εμμονές.

Η Δραματοθεραπεία είναι η εσκεμμένη χρήση των τεχνικών του θεάτρου και του δράματος για θεραπευτικούς σκοπούς, σύμφωνα με τον ορισμό του National Drama Therapy Association.
Και έχει το οπλοστάσιο να αντιμετωπίσει το θρήνο, τις τραυματικές εμπειρίες, να ενδυναμώσει, να διασαφήσει και να συμβολίσει τις ενορμήσεις μας, να σμιλέψει το θυμό, την παραίτηση, τους ψυχαναγκασμούς.

Ασκήσεις Δραματοθεραπείας ΙΙ-Συναισθήματα

Μπορέσατε ποτέ να αποστασιοποιηθείτε από τον εαυτό σας και να τον παρατηρήσετε ως θεατής από μακριά; Θα αναγνωρίζατε από τις γκριμάτσες του πώς νιώθει και σε ποια ένταση; Ή απλά θα κοιτάζατε έναν ξένο να φέρεται απροσδόκητα ή τυποποιημένα; Μιλήσατε ποτέ μαζί του, σε όλες τις εκφάνσεις του; Τι θα συμβουλεύατε την εικοσάχρονη εικόνα σας; Αξιωθήκατε να ζήσετε την τεράστια ποικιλία συναισθημάτων, τα χρώματά τους, τις μεταβολές, τις ανατροφοδοτήσεις ή επαναπαυθήκατε στην έρημο της κοινής λογικής και συγκατανεύσατε σε πενιχρές εμπειρίες;

Καταφέρατε να μπείτε στη θέση του άλλου με το δικό του αξιολογικό σύστημα; Να συνδιαλλαγείτε με έναν νεότερο με την ορμή του πρωτοφανέρωτου και όχι με την αίγλη ή τον αποκαρδιωτικό εφησυχασμό της εμπειρίας σας; Σκαλίσατε τις αναμνήσεις σας, ώστε να μετατραπούν σε βιώματα ή το παρελθόν σας δεν είναι παρά μια άμορφη μάζα σκόρπιων περιστατικών;

Για να τα πετύχετε και τα δυο χρειάζεται να είστε καλοί παρατηρητές, ακροατές και να αποβάλλετε σταδιακά τους μηχανισμούς άμυνας.
-Σχηματίστε μια ομάδα πέντε ατόμων. Αρχίστε να γράφετε τους στίχους ενός ποιήματος. Τον πρώτο και τον έκτο εσείς, το δεύτερο και τον έβδομο ο διπλανός, τον τρίτο και τον όγδοο ο άλλος, τον τέταρτο και ένατο ο επόμενος, τον πέμπτο και το δέκατο ο τελευταίος...Ενώστε όσα γράψατε. Υπάρχει συνοχή, εκπορεύεται κάποιο νόημα από τις λέξεις; Αν ναι, πως συνέβη αυτό; Εκφράστηκαν κάποιες κοινές ανάγκες και σκέψεις της ομάδας; Ποιες και γιατί τώρα; Επιχειρήστε να γράψετε όλοι μαζί από κοινού ένα μικρό διήγημα. Θα καταφέρετε να το κάνετε ενδιαφέρον, έτσι που να αξίζει να διαβαστεί;

-Οι ίδιοι ανήκετε σε μια συμφωνική ορχήστρα. Αλλά δεν είναι η μουσική το ρεπερτόριο σας, μα τα συναισθήματα. Επιλέξτε το πιο ασυνήθιστο για σας. Οι υπόλοιποι κάποιο διαφορετικό ή και αντιθετικό. Καλέστε έναν να πάρει το ρόλο του μαέστρου. Κάθε που υψώνει τη ράβδο, το συναίσθημα επιτείνεται. Χωρίς λόγια. Αποκλειστικά με εξωλεκτική έκφραση. Καθώς κατεβαίνει, γίνεστε όλο και πιο ανέκφραστοι. Κι όταν ο μαέστρος σύρει οριζόντια τη βέργα επιλέξτε το πιο θετικό από αυτά και επιχειρήστε να συγχρονιστείτε.

-Επαναλάβετε την άσκηση, αλλά αυτή τη φορά με λόγια. Ο πρώτος ξεκινά μια πρόταση και τη διακόπτει ξαφνικά. Ο δεύτερος, τυχαίος στη σειρά, τη συνεχίζει, τόσο γρήγορα, ώστε να μη διακοπεί η εξέλιξη, είτε επεκτείνοντας το νόημα, είτε υιοθετώντας το αντίθετο. Θα καταφέρετε να εστιάσετε την προσοχή σας στο συμπαίκτη, τόσο βαθειά, που να γίνεται η κάθε μετάβαση αρμονικά. Αλήθεια, έχετε μάθει να ακούτε τους άλλους;
-Το συναισθηματικό αυτό ζέσταμα τελειώνει με τη ζωηφόρο, που θα διακοσμηθεί όχι με γλυπτά, αλλά με τα ανάγλυφα του θυμικού σας. Ο πιο τολμηρός εκφράζει με μιμητικές κινήσεις μια ψυχική κατάσταση και παγώνει, σαν σε στιγμιότυπο. Αυτός που κατάλαβε το νόημα, επαναλαμβάνει τη διαδικασία και συνεχίζοντας το συναίσθημα του πρώτου, αδρανοποιεί με τη σειρά του την έκφραση και στέκεται δίπλα του. Στόχος είναι όλοι μαζί να αναπαραστήσετε μια ιστορία, μόνο με εκφράσεις του σώματος.

Δημιουργεί, όπως ο Μέττερνιχ, μία κουλτούρα συνωμοσίας για κάθε περίσταση.

Αφήνει να διαρρεύσουν μόνο όσες πληροφορίες τον εξυπηρετούν, διαστρεβλώνοντας, αναπλάθοντας, προσθαφαιρώντας, ανάλογα με τις σκοπιμότητες.

Σκηνοθετεί προσωπικές ιστορίες έντασης, παθών, συμφορών, άγχους, δολοπλοκιών, στις οποίες το σύμπαν, οι συνάδελφοι, οι συγγενείς μετέρχονται πλήθους μηχανών και σχεδίων, για να τον εξοντώσουν, να επιβουλευθούν την πολύτιμη και δυσκόλως αποκτηθείσα θέση του, να διασπάσουν τη συνοχή της οικογένειάς του, να λοιδορήσουν τα επιτεύγματά του.

Όλοι δυνητικά μπορούν να λογιστούν ως αντίπαλοι και κατηγορούμενοι στα αόρατα εδώλια, που, ως φανατικός ιεροεξεταστής, παντού στήνει. Κρύβεται επιμελώς πίσω από ανωτέρους του, τους οποίους τεχνηέντως ωθεί στη σύγκρουση ή τη συνδιαλλαγή, παρουσιάζοντας την τελική απόφαση ως αποκλειστική τους ευθύνη. Καθίσταται έτσι ιδανικός αντι-πρόεδρος, αναπληρωτής, δεύτερος στην ιεραρχία, καλυπτόμενος και δρώντας στη σκιά των πρώτων.

Ευθυνόφοβος, μέτριος και ανεπαρκής σε όλα, η φύση τον προίκισε με πολλή κοινωνική ευφυΐα, για να τα καμουφλάρει. Σε εξορκίζει να μην αποκαλύψεις τα πολύτιμα μυστικά που σου εμπιστεύθηκε, ενώ ο ίδιος ήδη έχει εκδώσει δελτίο τύπου γι’ αυτά. Νίπτει, ως άλλος Πιλάτος, τας χείρας του, για πράξεις, έπεα και συμπεριφορές, για τις οποίες ο ίδιος είναι ηθικός αυτουργός. Μελοδραματικός, σαν ταινία του ελληνικού κινηματογράφου, διηγείται μοιρολογώντας τις κακουχίες του και περιβάλλεται το κλέος της υπέρβασής τους. Εφευρίσκει εξωφρενικά ψέματα για να αποφύγει καταστάσεις, θεωρώντας πως, όσο πιο απίθανη είναι η απόκλιση από την αλήθεια, τόσο πιο εύπεπτη γίνεται.

Χειριστικός, κόλακας, δουλοπρεπής στους ανωτέρους και τιμωρός, επικριτής αμείλικτος στους υφισταμένους. Αν κάποιος ξεσκεπάσει την καθημερινή φαρσοκωμωδία του, προσφεύγει στη μόνιμη επωδό μιας κοινωνίας που τον αδίκησε.
Συμπλεγματικός και με παράφορα αρνητικά συναισθήματα, που τα διοχετεύει σε ένα προσωπείο μεμψιμοιρίας, γκρίνιας και απαξίωσης.

Οι γονείς του ποτέ δεν του προσέφεραν τον αναγκαίο σεβασμό, προσοχή, αναγνώριση και αυτοεκτίμηση, καταδικάζοντάς τον εφ’ όρου ζωής να κυνηγά την καταξίωση και τον έπαινο από τον οποιοδήποτε. Δυστυχής και ανικανοποίητος, μεταβιβάζει τη μειονεξία σε όσους τον ανέχονται.
Προσέξτε τον. Ζει παρασιτικά και τρέφεται από τις αδυναμίες των άλλων, μη δείχνοντας έλεος στην πιθανή πτώση όσων τον ανέδειξαν.

Μια νέα εκπαιδευτική δράση πρέπει άμεσα να εισαχθεί στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων, αλλά και στις δομές κατάρτισης ενηλίκων: Η διαχείριση της διαδικτυακής ταυτότητας του μαθητή και του πολίτη

Είναι γεγονός ότι η διείσδυση του Ίντερνετ ως μέσου αλληλεπίδρασης και παραγωγής περιεχομένου έχει μεταβάλλει την καθημερινότητα και τις κοινωνικές δυναμικές. Όσοι αρνούνται την ιδιότητα του Διαδικτύου ως πάνδημης μεθόδου εξάπλωσης νοήματος, πολιτισμού και πολιτικών επιλογών, απλά εθελοτυφλούν.

Όμως, πόσοι έχετε συνειδητοποιήσει ότι η ενασχόληση με αυτό σχεδόν προϋποθέτει την οικειοθελή αναστολή βασικών δικαιωμάτων, που βασίζονται στις αρχές της ιδιωτικότητας.
Αναρτήστε φωτογραφίες σας από τις διακοπές και αυτόματα πληροφορήσετε τους συνδεδεμένους απατεώνες ότι απουσιάζετε από το σπίτι.
Πατήστε like σε προϊόντα, υπηρεσίες, τραγούδια, βιβλία, δημοσιεύσεις και σε λίγο το εμπορικό σας προφίλ έχει σχηματιστεί.

Ο γραπτός λόγος σπάνια έχει τη βιωματικότητα του προφορικού, όσο γλαφυρός κι αν είναι. Δημοσιεύστε κάτι αμφιλεγόμενο και πολλοί θα παρεξηγήσουν τις προθέσεις σας.
Υποκύψτε στο προφίλ της φιλήδονης γνωστής και δικηγόροι τεκμηριώνουν στοιχεία για το εις βάρος σας διαζύγιο.
Διαφημίστε την επιχείρηση και το ΣΔΟΕ θα αντλήσει πληροφορίες για το εύρος εργασιών σας.

Υποστηρίξτε μια ριζοσπαστική οργάνωση και η ΕΥΠ θα φακελώσει τη δράση σας.
Οι ψυχικά ευάλωτοι σύντομα θα εξαρτηθείτε από τις απαντήσεις και την απήχηση των δημοσιεύσεων.
Το Facebook σοφά αποφεύγει, προς το παρόν, να εισαγάγει την επιλογή ´ δεν μου αρέσει ´, για να αποφύγει συγκρούσεις ομάδων και προσώπων.
Ανεβάστε τη φωτογραφία των παιδιών σας και παιδόφιλοι στήνουν πανηγύρι.

Αναπτύξτε ασθενείς δεσμούς με αγνώστους και ξαφνικά θα διαπιστώσετε ότι οι πραγματικοί ισχυροί σας δεσμοί θα χαλαρώσουν.
Η ποιότητα ζωής δε βελτιώνεται από την έξαρση των ψηφιακών μας σχέσεων.
Η γοητεία του Διαδικτύου είναι η άμεση ανατροφοδότηση, η αστραπιαία παγκόσμια κοινωνική αντίδραση και ο καταιγισμός της πληροφορίας. Αν εμείς, η γενιά που ανακάλυψε το Ίντερνετ, δε μάθουμε να το τιθασεύουμε, η άγνοια θα υποσκάψει τις επόμενες.

Ευστράτιος Παπάνης

Οι ερευνητές, αλλά πολύ περισσότερο οι νεαροί χρήστες, συμφωνούν ότι το Facebook και το Twitter έχουν γίνει αχανείς τόποι κοινωνικής δικτύωσης, που σταδιακά χάνουν την αίγλη τους.

Ίσως στην Ελλάδα δεν είναι ακόμα ορατή η τάση αυτή, αλλά πλέον είναι δύσκολο για τους 15χρονους να έλκονται από τα μέσα, όπου συνυπάρχουν πλέον δύο ή και τρεις γενιές ταυτόχρονα. (Είναι τουλάχιστον περίεργο να μιλάς με τη μητέρα σου ή να ανακαλύπτεις στοιχεία της προσωπικότητας του πατρός στο Ίντερνετ)

Η επιβίωση στο Facebook μοιάζει με τη ζωή σε μια γιγαντιαία πολυπολιτισμική πόλη, χωρίς γειτονιές και διακριτά όρια.

Οι άσχετοι φίλοι κατακλύζουν τα προφίλ. Ο καθένας ανέχεται άτομα, που υποτίθεται πως άνοιξαν ένα δίαυλο αλληλεπίδρασης, αλλά ποτέ δεν έχουν ανταλλάξει έστω μία λέξη. Η ανάδειξη της προσωπικής διαδικτυακής ταυτότητας γίνεται δυσχερέστερη στο Facebook και πολύ περισσότερο η προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών μέσα από αυτό. Όσοι ασχολούνται με το marketing γνωρίζουν ότι οι ομάδες-στόχοι πρέπει να είναι ενεργές και όχι άχρωμες, ότι οι τάσεις γεννιούνται από το περιεχόμενο, τις συζητήσεις, τη σύγκρουση, το διάλογο, στοιχεία, που εξαφανίζονται μέσα στην τυχαία διασύνδεση διαφορετικών χαρακτήρων στο Facebook.

Οι περισσότεροι από τους χρήστες δεν είναι διαμορφωτές γνώμης, πρόσωπα, δηλαδή, που παράγουν νοήματα, ερμηνείες, αναλύσεις και είναι τόσο κεντρικά δικτυωμένοι, ώστε η άποψή τους να έχει βαρύτητα. Αυτούς θα τους συναντήσετε σε εικονικές κοινότητες εκτός Facebook, σε ιστολόγια και σε ομάδες ειδικών. Στο Fb, αλλά και στο Twitter περίσσεψε η αναμετάδοση περιεχομένου, η ελαφρότητα ( τα περισσότερα likes κερδίζουν φράσεις του στυλ ΄πίνω καφέ στην πλατεία’, η ανεπιθύμητη διαφήμιση και η αίσθηση ότι εκεί απλά χάνει κάποιος το χρόνο του.

Υποδεχθείτε το 2014 τους εξειδικευμένους ιστοτόπους, τα μέσα που αναπτύσσονται όχι αδιάκριτα, αλλά βάσει των συγκεκριμένων ενδιαφερόντων των χρηστών, τους φορείς επικοινωνίας, που στηρίζονται ολοένα και περισσότερο στην εικόνα και το βίντεο εις βάρος του λόγου. Καλώς ήλθατε στην εποχή, που η φορητότητα των κινητών καθορίζει τη μορφή, αλλά και το περιεχόμενο και το Google+ αρχίζει να παίρνει τη ρεβάνς.

Ευστράτιος Παπάνης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Αιγαίου

Το σεξ, ανάλογα με την κοσμοθεωρία, τις προσδοκίες, τις εμπειρίες, την προσωπικότητα, την ηλικία και το πολιτιστικό πλαίσιο δράσης του καθενός αποτελεί είτε μια αδιαφιλονίκητα μαγική ένωση είτε συμβιβασμό είτε μια βιολογική ή ηδονιστική ανάγκη, που σε τίποτα δεν διαφέρει από την αντίστοιχη των ζώων.

Οι θεωρήσεις περί αυτού μπορεί να επηρεάζονται από την αναπαραγωγική διάσταση, την ανθρωπολογική ερμηνεία, την εξιδανίκευση του ρομαντισμού, την ψυχολογική και κοινωνιολογική σκοπιά, τη θρησκεία, την τέχνη, τους μηχανισμούς άμυνας.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, λίγους αφήνει ασυγκίνητους και είναι περισσότεροι αυτοί, που το έχουν αναγάγει σε κεντρικό, καθημερινό θέμα συζήτησης, άσχετα αν επιδίδονται μετά μανίας ή το έχουν λησμονήσει.

Ολόκληρες γενιές το έχουν θεοποιήσει, απαξιώσει, απομυθοποιήσει, αποσιωπήσει, εξοβελίσει, γελοιοποιήσει, πολύ μελάνι έχει ξοδευτεί αφειδώς από εκατοντάδες ειδικούς ανά τους αιώνες, αναλύοντας, εφευρίσκοντας τεχνικές, συμβουλεύοντας και ποδηγετώντας.

Για το σεξ πάντα ο καθένας κάτι έχει να διηγηθεί είτε είναι εκούσιος αρνητής του και αναχωρητής είτε αυτόκλητος ειδήμονας και λεγεωνάριος ατρόμητος ή ιέρεια της λαγνείας του.
Το σεξ είναι κίνητρο, σύγκρουση, αυτοσκοπός, ανάμνηση, αυτοαπασχόληση, διαστροφή, επάγγελμα, τιμωρία και απώλεια του Παραδείσου, συνεκτικός κρίκος και παγκόσμια γλώσσα. Η πιο βιωματική μορφή επικοινωνίας, αφού μπορεί να μετατρέψει το ένστικτο σε θαλπωρή, την ορμή σε οικογένεια, την αυτάρκεια σε μοναξιά.

Αποτελεί σύμβολο, σημειολογία, ιεροτελεστία, απωθημένο ή ακράτητο πόθο. Με περίεργες και επώδυνες ιδιότητες: Όσο περισσότερο επεξηγείται, τόσο διαλύεται η έντασή του. Και εάν οι εραστές δεν αφεθούν να μετατραπούν σε αντικείμενα, αλλά εμπλέξουν την οικειότητα, την εκτίμηση, την αγάπη, τους καλούς τρόπους, την εκμετάλλευση, το politically correct, τόσο εξελίσσεται σε παρωδία ή τραγωδία
Μα πάνω από όλα είναι πηγή προβλημάτων...ειδικά από τότε που έγινε αποδεκτή η ψυχανάλυση. Βιολογικά ναι μεν διασφαλίζει την ποικιλία των ειδών, διαιωνίζει και ανακατεύει ισχυρά γονίδια, αφήνει τους ισχυρότερους να επιβιώνουν, πλην δε θέτει σε θανάσιμο κίνδυνο τους θιασώτες του είτε αυτοί είναι αντιλόπες στη ζούγκλα είτε τσακισμένες υπολήψεις μη κυρίαρχων και στερημένων αρσενικών είτε άνθρωποι, που μεταφέρουν τις προσκολλήσεις, τις καθηλώσεις και τις ανασφάλειες τους στην αρένα του έρωτα.

Αλήθεια, έχετε αναρωτηθεί σε τι μέγγενη μπορεί να μετεξελιχθεί εάν η νεύρωση αποφασίσει να εκτονωθεί στο κρεβάτι,
Εάν διαθέτετε κάποια από τα παρακάτω χαρακτηριστικά καθ´υπερβολή, ενδεχομένως να χρειαστεί να επαναπροσδιορίσετε τις θέσεις και πρακτικές σας στο σεξ. Αν όχι για να επενδύσετε στην ισορροπία του εαυτού σας, αλλά τουλάχιστον για να διαφυλάξετε την ψυχική υγεία των συντρόφων σας ή να επανακτήσετε την ελκυστικότητά σας.

Όλες οι αναφερομενες ιδιότητες χρήζουν ειδικού ή κραυγάζουν για έναρξη της πορείας προς την αυτογνωσία και την αλλαγή, αλλά δεν λύνονται με το σεξ.. Κι αν πρόσκαιρα η επήρειά τους εξασθενήσει, γρήγορα θα επανακάμψει δριμύτερη:

- αμφιταλαντεύεσθε ανάμεσα στην ενοχή και τον ίμερο και όσο επιθυμείτε τον άλλο τόσο αναίτια, σε μια αποστροφή της στιγμής, μπορείτε να τον αρνηθείτε,
- αποφεύγετε αυτά που επιθυμείτε, τα αρνείστε, τα εκλογικεύετε, τα διακωμωδείτε
- εκνευρίζεστε διαρκώς και με την ελάχιστη αφορμή, αναζητάτε πρόσφορο έδαφος για καυγά ή γκρίνια, κερδίζετε την προσοχή με τις φωνές,
- είστε υπερβολικά δύσθυμος ή κυκλοθυμικός/η,
- η συναισθηματική αστάθεια ή το ακατάλληλο συναίσθημα διακατέχει την ψυχοσύνθεσή σας,
- ανησυχείτε για τα πάντα, έχετε εμμονή με το τέλειο, τη λεπτομέρεια, το ανέφικτο,
- είστε καταθλιπτικός, φιλύποπτος, προσωποποιείτε το κάθε τι, υποψιάζεστε, αμφιβάλλετε σε σημείο καχυποψίας και άρνησης,
- δεν μπορείτε να χαλαρώσετε, να αφεθείτε, να μη σκέφτεστε αδιάκοπα, να μη μεμψιμοιρείτε,
- είστε υπερβολικά ακατάστατος και αποδιοργανωμένος,
- είστε ψυχρή/ος
- απογοητεύεστε βαθιά, ακόμα κι αν οι εξωπραγματικές προσδοκίες σας είναι αυτές, που σας διαψεύδουν, κι όχι οι συμπεριφορές του συντρόφου
- νιώθετε ότι τίποτα δεν θέλετε αρκετά, εγκαταλείπετε εύκολα, δεν τελειώνετε αυτό που αρχίσατε, καταπιάνεστε με νέες ασχολίες, που επίσης θα βαρεθείτε
- έλκεστε από την απόρριψη, μαγνητίζεστε από εκείνους που παρέχουν επίφαση ρώμης,
- έχετε εξαρτητική προσωπικότητα και χαμηλή αυτοεκτίμηση,
- έχετε την πεποίθηση πώς σκοτώνετε ό,τι αγαπάτε
- προσβάλεστε εύκολα, δεν κατανοείτε το χιούμορ, είστε υπερευαίσθητος/η,
- δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το χρόνο που περνά και το σώμα, που αλλάζει,
- δεν αντιστέκεστε στους πειρασμούς, ενδίδετε χωρίς σκέψη, ζήτε επικίνδυνα,
- επιδιώκετε άμεση ικανοποίηση των επιθυμιών σας και οργίζεσθε, εάν οι άλλοι δεν το κατανοούν ή δεν σπεύδουν να τις πραγματοποιήσουν
- επιρρίπτετε τις ευθύνες στους άλλους
- μεγαλοποιείτε τα αρνητικά, όσο ασήμαντα κι αν είναι και ελαχιστοποείτε ή κωφεύετε στα θετικά.
- νομίζετε ότι μαντεύετε τις σκέψεις του άλλου και οι φαντασιώσεις σας κόβουν τους δεσμούς με την πραγματικότητα..

Δρ Ευστράτιος Παπάνης, Ακαδημία των Πολιτών

Η μελέτη της απληστίας, της ακόρεστης εκείνης ανάγκης για απόκτηση αγαθών, πολύ περισσοτέρων από όσα μπορεί κάποιος να καταναλώσει, ακόμα κι αν δεν του αξίζουν, πολύ γρήγορα και αναπάντεχα συναντά τις έννοιες της αυτοεκτίμησης, της νεύρωσης, της εξάρτησης, του ναρκισσισμού και της κατάθλιψης.

Η ίδια η αυτοεκτίμηση είναι μια συνδιαλλαγή με το θάνατο και με τον τρόμο. Με τον εφιάλτη του πεπερασμένου, του ατελέσφορου, του α-συνεχούς, του θνητού, που περιφέρεται καθημερινά, έστω κι αν συγκαλύπτεται στη βοή της φαινομενικής κίνησης και της πολυπραγμοσύνης.

Το τίμημα της ευφυίας ήταν η συνειδητοποίηση των συνεπειών του θανάτου στην ύπαρξη: Η ταπεινωτική σήψη, το άρρητο άγνωστο, η παντοτινή λήθη, οι επιπτώσεις της φυγής μας στους αγαπημένους, η πιθανή τιμωρία για τις πράξεις μας, η απώλεια της ταυτότητας του εγώ, οι ανεκπλήρωτοι σκοποί, το σκοτάδι, το μηδέν. Η υστεροφημία των αρχαίων μια μαρτυρία της διαχρονικής απελπισίας.

Ακόμα κι αν όλα αυτά καθεύδουν στο υποσυνείδητο, κάθε στιγμή το τέλος των άλλων, οι νεκροί των δελτίων, οι ασθένειες και τα δυστυχήματα μας υπενθυμίζουν ότι ανήκουμε στους ζωντανούς, μα παράλληλα προειδοποιούν ότι ο χρόνος και τα περιθώρια εξαντλούνται.

Και μόνο η διαπίστωση αυτή θα έπρεπε να συνθλίψει την ανθρωπότητα με πανδημία κατάθλιψης, θα οδηγούσε σε αναστολή των προσπαθειών, σε αναθεώρηση όλων των θεσμών, των αρετών και των κινήτρων και θα αιτιολογούσε μια ανεξέλεγκτη έξαρση του ηδονισμού, του εφήμερου και του βάρβαρου.

Η γνώση ετούτη της φθοράς, η προπατορικά καταραμένη και απεχθής θεμελιώνει την αντινομία μεταξύ του πολιτισμού και του ενστίκτου της επιβίωσης, της αυτοσυντήρησης . Το ΄εμού θανόντος γαία πυρί μιχθήτω΄, όλα αυτά τα συνοψίζει.
Κι όμως, η αυτοεκτίμηση, μαζί με την παιδεία, την τέχνη, τις θρησκείες, τη φιλοσοφία και το πνεύμα, είναι ένα από τα αντίδοτα στην απόγνωση, θαυμαστά ελιξίρια που οχυρώνουν το είδος μας. Ο άνθρωπος αντιστέκεται επειδή ανέπτυξε σεβασμό και θαυμασμό προς τον εαυτό του. Η αυτοεκτίμηση μας πια εδράζεται στη νοηματοδότηση της μοναδικής και ανεπανάληπτης προσωπικότητας, όχι αποκομμένης και μοναχικής, αλλά ενδυναμωμένης στα πλαίσια της κοινωνίας και της ευνομίας.
Η αναλώσιμη και πενιχρή ατομικότητα, βορά του Χάροντα έχει μεταλλαχθεί : Αυτό, δηλαδή, που αναιρεί το φόβο και την επιθανάτια αγωνία δεν είναι η ασθενής, υλική φύση μας, αλλά το σύνολο των σχέσεων, των αξιών, των ιδανικών και της αγάπης.
Με άλλα λόγια, η ιστορικότητά μας και ο ορθός τρόπος, που πολιτευόμαστε, καθορίζουν το είδος της αυτοεκτίμησης, την ποιότητα της αυτό-εικόνας, την ενάργεια των συναισθημάτων, την ανθρωπιά μας και τη δυνατότητα να υπερβαίνουμε τη θνητότητα. Όσο περισσότερο εσωτερικεύουμε τις αρχές και ταιριάζουμε στα κελεύσματα και στα πρότυπα της κοινωνίας, που μας διαφοροποιούν από το πρωτόγονο, τόσο η λαίλαπα του θανάτου αποδυναμώνεται, αν και δεν εξαλείφεται αμετάκλητα.
Οι άνθρωποι επιδιώκουν να εντάσσονται σε ομάδες, να ενστερνίζονταιτις ιεραρχίες, να αποδέχονται τους κανονισμούς, τις προσδοκίες, τα ήθη και τα σύμβολα. Με την κοινωνικοποίηση, τη συλλογικότητα, τον αλτρουισμό, την προσφορά το είναι μας αναπαράγεται, ευδοκιμεί, επεκτείνει τα όρια, αντλεί αυτοεκτίμηση.

Εν ολίγοις, η γονιδιακή, πλέον, επιταγή του ανήκειν και η ικανότητα του καθενός να εντάσσεται, να συσχετίζεται, να διαμορφώνει κοινωνικά δίκτυα, να συνδιαλέγεται χρωματίζει το βάθος και το εύρος της αυτοεκτίμησής, που θα αποτελέσει κίνητρο για δράση, αποφυγή, παλινδρόμηση ή αντι-κοινωνικότητα.

Όμως, ο Μεσαίωνας ακόμα καραδοκεί, κραδαίνοντας την υλιστική παρακμή, δίνοντας έμφαση στη δύναμη, επιδιώκοντας την εξουσία, συναινώντας στην κατάχρηση, ανεχόμενος την εκμετάλλευση, τη φιλαρέσκεια, τη ματαιοδοξία, την αδικία, την ανομία, την επιβολή, τον πόλεμο.
Η εποχή μας τείνει να απαξιώσει τον ανθρωπισμό, να δικαιολογήσει την ανισότητα, να καταποντιστεί στο επιδερμικό και το ανούσιο. Παντού, ένας πολύμορφος σκοταδισμός έχει ξεκινήσει, μια αδηφάγος κυρίαρχη ιδεολογία αμφιλεγόμενων ελίτ έχει εγκαθιδρυθεί, σπαράσσοντας τις διαφορετικές απόψεις, καταστρέφοντας το περιβάλλον, εξαθλιώνοντας τους αδύναμους, χλευάζοντας τη Δημοκρατία.
Η παγκοσμιοποίηση, το Διαδίκτυο, ο νεοφιλελευθερισμός, η τυραννία των πολυεθνικών, το αντιτρομοκρατικό πρόσχημα απλά σημεία όσων θα επέλθουν. Ήδη το δίλημμα που τίθεται είναι απροκάλυπτα εκβιαστικό: ή μετατρέπεσαι σε αναξιοπρεπή αργυρώνητο διασφαλίζοντας την αποδοχή ή περιθωριοποιείσαι και διαπομπεύεσαι.
Η Αναγέννηση θα αργήσει να ξαναφανεί, αν δεν καλλιεργηθεί μια επαναστατική μορφή συλλογικότητας, ευθύνης και εμπιστοσύνης. Τα συντάγματα και οι συνθήκες εξέπεσαν ως φαρσοκωμωδίες αποτυχημένων προσπαθειών για ειρήνευση και μετατράπηκαν σε επιτομή της υποκρισίας . Οι λαοί έχουν χρεία ενός Συμβολαίου Καινού.

Θάνατος-απληστία-αυτοεκτίμηση
Ο άπληστος είναι πρόσωπο με ανάπηρη και διάτρητη από παιδικές ματαιώσεις αυτοεκτίμηση. Ανεπούλωτο το στίγμα της μειονεξίας, με ανεξίτηλες ανασφάλειες και με χαμηλά ποσοστά επιτυχίας, όσον αφορά την κοινωνική σύγκριση, καταφεύγει στην εμμονή της συλλογής αγαθών και πόρων, χωρίς ηθικά κωλύματα, δίχως περιορισμούς, με μηδενικές αναστολές, με την ορμή και το πείσμα του εξαρτημένου, που, για να ικανοποιηθεί, χρειάζεται ολοένα και μεγαλύτερη δόση του ερεθίσματος, το οποίο θα προσφέρει την ηδονή και την ισορροπία στον ταραγμένο εγκέφαλο.

Στα έγκατα του υποσυνειδήτου μια απύθμενη, αλλοτριωμένη λατρεία για τον εαυτό, που συνοδεύεται από μίας ανάλογης έντασης αγωνία για το θάνατο, την κατάσταση που θα λεηλατήσει το αγαπημένο εγώ και θα εξανεμίσει τις ιαχές της νίκης. Ο άπληστος θέλει να αποδείξει σε όλους πως αξίζει περισσότερο, ότι παίρνει ακόμα και με το ζόρι από τη ζωή, που του χρωστά, όσα δικαιούται, ότι επικυρώνει τη συνέχειά της ύπαρξής του μέσα από τη συγκέντρωση πλούτου, άσχετα με το τίμημα.
Η καταναλωτική κοινωνία, που προαναφέραμε, του παρέχει την αποδεκτή κουλτούρα για όλα αυτά, τον ενσωματώνει ως άξιο μέλος της, αφού οι σκοποί και η ηθική τους ταυτίζονται. Η μέθεξη τούτη και η εξίσωση των ειδώλων αναστέλλει ένα μέρος της μεταφυσικής παραζάλης.

Μετασχηματίζει τη μάχη σε κυνήγι εξουσίας, σε καταναγκασμό της αναγνώρισης, σε εξάρτηση από τα υλικά, σε προσκύνημα στα σύμβολα δόξας, σε αυτοσκοπό. Μόνο έτσι μπορεί να κατευνάσει την εσωτερική αντινομία του πάθους για τον εαυτό με την καταδίκη, που του επιφυλάσσει ο θάνατος.

Ναρκισσιστής κατά βάσιν πιστεύει ακράδαντα πως ανήκει σε μια ιδιαίτερη κατηγορία εκλεκτών, που δικαιούνται να νέμονται την περιουσία της γης, την υπεραξία της εργασίας, την συστηματική επιρροή. Αριβίστας, τυχοδιώκτης, μανιοκαταθλιπτικός και επηρμένος θα χρησιμοποιήσει τους νόμους, τα ΜΜΕ, την ατιμία, για να πετύχει.

Όλα αυτά αναδεικνύουν μια άλλη διαταραχή της προσωπικότητας, την αντικοινωνικότητα. Ο άπληστος δε μετανιώνει για τις πράξεις του, δεν αμφιταλαντεύεται, δεν υποχωρεί. Ο κόσμος είναι μία διεφθαρμένη αρένα, από την οποία πρέπει να βγει νικητής, στεφανωμένος με τις ζητωκραυγές από το Κολοσσαίο, τη συγκατάνευση του χρηματισμένου πλήθους και την επιδοκιμασία του παρανοϊκού αυτοκράτορα. Η υλιστική κοινωνία βρίθει κολάκων, αργυραμοιβών και φερεφώνων, που θα τον εξυψώσουν, θα τον αναγάγουν σε πρότυπο, σε παράδειγμα, σε φιλοσοφία.

Ο κάθε Steve Jobs μπορεί να είναι ευφυής, δολοπλόκος, μηχανορράφος, πολυτάλαντος και εφευρετικός, αλλά δεν παύει να αποτελεί και έναν εγκληματία κατά της ανθρωπότητας, του οποίου οι πολιτικές στρέφονται εναντίον όλων εκείνων των πάμφτωχων, που στερούνται τα βασικά ενός κοινωνικού κράτους πρόνοιας. Για να καθαγιάζονται πολυεθνικές τύπου Apple και Microsoft και Samsung, τα κέρδη των οποίων είναι πολλαπλάσια των προϋπολογισμών αρκετών κρατών του πλανήτη.

Δρ Ευστράτιος Παπάνης, Ακαδημία των Πολιτών

Πολλές φορές αναρωτιέμαι τι νόημα έχει η φράση ´φέρσου ως ενήλικας ´ σε μια κοινωνία, που ξοδεύει εκατομμύρια, για να φαίνεται νεώτερη και που τα πρότυπά της σε όλους τους τομείς κερδίζουν προβολή, όταν δρουν ανώριμα, πέρα από στεγανά, συμβατικότητες, κανόνες, ακριβώς σαν τα κακομαθημένα παιδιά, που θα αποποιηθούν κάθε ευθύνης αργότερα.

Από τον συγχωρεμένο αιώνιο έφηβο Σαμαράκη μέχρι τις αγέραστες ηθοποιούς και τους αειθαλείς πολιτικούς η ωριμότητα σπάνια συνδέεται με τη χρονολογική ηλικία, αλλά ούτε και με τη δέσμευση, την αποδοχή των συνεπειών για κάθε πράξη, τη συντροφικότητα και την απόκτηση παιδιών ή περιουσίας.

Όλα αυτά οδηγούν σε καταστάσεις ανελευθερίας, ειδικά αν αποφασίζονται ως κοινωνικά επιθυμητές ιδιότητες κι όχι ως ενσυνείδητες επιλογές μέσα από χίλιες άλλες.

Και ποια η μεγαλύτερη ένδειξη παιδικότητας από το να αποφασίζει κάποιος άλλος για μας, οι θεσμοί, η συνήθεια, οι εξαρτήσεις, οι εχέφρονες, οι κρατούντες. Η ωριμότητα δεν είναι κατάλογος συμπεριφορών, που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν τις υιοθετεί σε όλους τους τομείς. Κάποιοι είναι άριστοι οικογενειάρχες με μη ώριμη επαγγελματική ζωή, άλλοι διαθέτουν κοινωνικές δεξιότητες μα ταλανίζονται από παιδικές καθηλώσεις και άλλοι αυτοκτονούν με τον τρόπο ζωής τους ή καταστρέφουν το περιβάλλον. Ποιος μπορεί να είναι ενήλικας σε κάθε έκφανσή του;

Τελικά, αυτό που ενηλικιώνει τον άνθρωπο - και ειδικά το πνεύμα του, γιατί η ψυχή είναι άχρονη και ες αεί νέα -είναι η ανάγκη και οι εμπειρίες, εφόσον οδηγούν σε μάθηση.

Μα πάνω από όλα η αντίληψη του θανάτου, επειδή αν δεν έχεις συνομιλήσει μαζί του δεν εκτιμάς τη μεγαλοσύνη της κάθε στιγμής και δεν μπορείς μέσα από το θνητό και το πεπερασμένο να προϊδεάζεσαι για το άφθαρτο και να γεύεσαι το αιώνιο. Αυτό που αρέσκεται να κρύβεται στη λεπτομέρεια, στο ασήμαντο, στο γέλιο του παιδιού και την οπτασία μιας όμορφης γυναίκας.
Η επαχθέστερη ανωριμότητα είναι να παραπλανάς τον εαυτό σου, να αυταπατάσαι με μηχανισμούς άμυνας και να μη διαβλέπεις τις εσχατολογικές περιπέτειες της ύπαρξης. Γιατί σοφία δεν είναι να θεωρείς πως είσαι ασύνορος με άπειρες δυνατότητες, αλλά να μεγαλουργείς μέσα στα όριά σου..

Παπάνης Ευστράτιος