Παναγιώτου Θεόδωρος Εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής (ΠΕ11)- Δ/ντής Δημ Σχολείου
Η ιστορική εξέλιξη της Ειδικής Αγωγής στον κόσμο και στη χώρα μας
Σύμφωνα με τη Λαμπροπούλου και την Παντελιάδου (2000) η ιστορία της Ειδικής Αγωγής στην ουσία είναι μια μελέτη της ιστορίας των κοινωνικών αλλαγών και των επιπτώσεων αυτών των αλλαγών στις στάσεις , στην αντιμετώπιση , στην εκπαίδευση και την κοινωνική συμμετοχή των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες.
Οι αλλαγές στην εκπαίδευση των μαθητών με ειδικές ανάγκες δε συνδέονται τόσο με τις ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες όσο με κοινωνικούς , πολιτικούς , οικονομικούς , νομοθετικούς και θρησκευτικούς παράγοντες.
Η εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές ανάγκες έχει περάσει διάφορα στάδια αλλαγών και σχετίζεται με τις κοινωνικές αντιλήψεις της κάθε εποχής .
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου η ιστορική εξέλιξη της αντιμετώπισης της αναπηρίας από την ίδια την κοινωνία , πέρασε από τα παρακάτω βασικά στάδια:
- Στάδιο της φιλανθρωπίας
- Στάδιο της πρόνοιας
- Στάδιο των δικαιωμάτων
- Στάδιο των ίσων ευκαιριών
(Πολυχρονοπούλου , 2012)
Στην Ελλάδα έχουμε το 1906 τη λειτουργία του πρώτου ιδρύματος για τυφλά παιδιά στην Καλλιθέα.
Το 1919 ιδρύεται το πρώτο σχολείο για Κωφά παιδιά.
Το 1923 , ιδρύεται το Εθνικό Ίδρυμα Κωφών και Βαρήκοων.
Το 1937 ιδρύεται το φιλανθρωπικό σωματείο Ε.Λ.Ε.Π.Α.Π( Ελληνική Εταιρεία Προστασίας και Αποκατάστασης Αναπήρων Παίδων ). Επίσης την ίδια χρονιά έχουμε τη λειτουργία μέσα στο Ασκληπιείο Βούλας δημοτικού σχολείου για τα σωματικώς ανάπηρα παιδιά. Ψηφίζεται ο νόμος 453\1937 κατά τον οποίο έχουμε την ίδρυση εκπαιδευτικών μονάδων και ειδικών τάξεων για παιδιά με νοητική αναπηρία.
Το 1938 ιδρύεται το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο « Ρόζα Ιμβριώτη».
Το 1955 το Πατριωτικό Ίδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας και Αντίληψης(ΠΙΚΠΑ) ιδρύει το Κέντρο Αποκατάστασης Παίδων Βούλας.
Η περίοδος 1960-1970 που χαρακτηρίζεται ως Περίοδος της Αμφισβήτησης και της Κριτικής είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ειδική Αγωγή. Άρχισε στις ΗΠΑ και εξαπλώθηκε αργότερα και σε άλλες χώρες. Η απαίτηση από ειδικούς επιστήμονες στις ΗΠΑ για ενσωμάτωση και στην Ευρώπη για Ένταξη των μαθητών με ειδικές ανάγκες στα σχολεία της γενικής εκπαίδευσης έγινε αφορμή για να ανοίξει τη δεκαετία 1960-70 ένας έντονος διάλογος και να δοθούν κίνητρα για έρευνα . Την ίδια εποχή αναπτύσσεται το αναπηρικό κίνημα σε αρκετές χώρες. Το αναπηρικό κίνημα εκπροσωπείται από άτομα με ειδικές ανάγκες . Συνάμα κάνουν την εμφάνισή τους και οι οργανώσεις των γονέων.
Στη χώρα μας όμως επικρατεί ηρεμία. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ακόμη περιθάλπονται σε φιλανθρωπικά προνοιακά ιδρύματα . Το Ιατρικό Μοντέλο κυριαρχεί και σε κοινωνικό επίπεδο και σε εκπαιδευτικό.
Οι δεκαετίες 1970-80 χαρακτηρίζονται ως δεκαετίες αλλαγών του συστήματος εκπαίδευσης μαθητών με ειδικές ανάγκες τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Κατοχυρώνεται νομοθετικά σε πολλές χώρες η ένταξή τους στα συνηθισμένα σχολεία . Γίνεται η εκπαίδευσή τους υποχρεωτική από τη νηπιακή ηλικία.
Στην Ελλάδα αυτή την περίοδο έχουμε μια έντονη κινητικότητα σε σχέση πάντα με τις προηγούμενες περιόδους.
Το 1981 ψηφίζεται ο νόμος 1143 ο οποίος αποτελεί τον πρώτο ολοκληρωμένο νόμο στην ιστορία της Ειδικής Αγωγής. Ο νόμος 1143\81 συμπληρώθηκε από το ΠΔ 603\82 για την
« Οργάνωση και λειτουργία των Σχολικών Μονάδων Ειδικής Αγωγής(Σ.Μ.Ε.Α)». Θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η λειτουργία ειδικών τάξεων μέσα στο κανονικό σχολείο(ΦΕΚ117 τ. Α’21\9\1982). Παράλληλα , εγκρίθηκε το Π.Δ. 472\1983 για τη συγκρότηση ιατροπαιδαγωγικών διαγνωστικών μονάδων στις κατά τόπους νομαρχίες.
Με το νόμο 1566\85 η Ειδική Αγωγή ενσωματώνεται και αποτελεί τμήμα του γενικού εκπαιδευτικού συστήματος στο οποίο λειτουργεί συμπληρωματικά, ενισχυτικά αλλά και υποστηρικτικά. Κατοχυρώνεται η ίδρυση Ειδικών Τάξεων μέσα στα γενικά σχολεία.
Και αυτός ο νόμος δεν προέβλεπε την ίδρυση Τμήματος Ειδικής Αγωγής στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ούτε μετεκπαίδευση ή επιμόρφωση σε θέματα Ειδικής Αγωγής για τους εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης . Δε θεσμοθετούσε τη δυνατότητα μεταπτυχιακών σπουδών Ειδικής Αγωγής στα Α.Ε.Ι. της χώρας. Καθόριζε ως αρμόδιο για το Ιατροδιαγνωστικό -συμβουλευτικό έργο το Υπουργείο Πρόνοιας κι όχι το ΥΠ.Ε.Π.Θ. Διατηρούσε την επικάλυψη αρμοδιοτήτων και διαιώνιζε τη σύγχυση στο έργο των σχολικών συμβούλων Γενικής και Ειδικής Αγωγής.
Μια πρώτη απόπειρα θεσμοθέτησης της ένταξης και της από κοινού εκπαίδευσης μαθητών με ειδικές ανάγκες και τυπικών μαθητών στην Ελλάδα γίνεται με το νόμο 2817\2000.
Ως άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται τα άτομα που έχουν σημαντική δυσκολία μάθησης και προσαρμογών εξαιτίας:
- Σωματικών
- Διανοητικών
- Ψυχολογικών
- Συναισθηματικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων.
Το 2001 έχουμε τη δημιουργία των Κέντρων Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης τα οποία αναλαμβάνουν να διαγνώσουν και να εισηγηθούν την ένταξη των μαθητών σε δομές της ειδικής εκπαίδευσης.
Ο νόμος 3699\08 εισάγει για πρώτη φορά στην ιστορία της εκπαίδευσης την υποχρεωτικότητα στην ειδική αγωγή , εναρμονίζοντάς την πλήρως με τις διατάξεις που αφορούν τη γενική εκπαίδευση. Ο όρος «Ειδική Αγωγή» αντικαθίσταται από τον όρο «Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση » (ΕΑΕ) .
Εισάγει το διεθνή ορισμό της αναπηρίας δίνοντας έμφαση στη λειτουργικότητα και τη δυνατότητα για συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία κι όχι στην αναπηρία καθαυτή.
« Μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών , νοητικών , γνωστικών , αναπτυξιακών προβλημάτων , ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης(παρ. 1)»
Μετονομάζει τα ΚΔΑΥ ( Κέντρα Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών )σε ΚΕΔΔΥ(Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών), με στόχο τη λειτουργική και επιστημονική τους αναβάθμιση.
Με το νόμο 4115\2013 άρθρο 39 παρ 4 ιδρύεται η Ε.Δ.Ε.Α.Υ. ένα πρωτοβάθμιο όργανο διάγνωσης και υποστήριξης των εκπαιδευτικών αναγκών των μαθητών σε κάθε σχολική μονάδα γενικής εκπαίδευσης.
Με το νόμο 4048\2012(ΦΕΚ 34) ΤΑ’ (23-02-2014) οι μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να φοιτούν :
- Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου , εφόσον πρόκειται για μαθητές με ήπιες μαθησιακές δυσκολίες , υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης , ο οποίος συνεργάζεται κατά περίπτωση με τα ΚΕΔΔΥ, με τους σχολικούς συμβούλους ΕΕΑ και την ΕΔΕΑΥ
- Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου , με παράλληλη στήριξη -συνεκπαίδευση , από τον εκπαιδευτικό ΕΑΕ.
Στο άρθρο 6 του νόμου 3699\2008 (Α’199) προστίθεται η παράγραφος:
« Στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας μπορεί να υλοποιούνται Προγράμματα συνεκπαίδευσης με συστεγαζόμενες ή μη σχολικές μονάδες της γενικής εκπαίδευσης.»
Τέλος με το νόμο 4368\2016 στόχοι των προγραμμάτων συνεκπαίδευσης είναι ιδίως η προώθηση της ένταξης και των ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση , η ανάπτυξη των γνωστικών , μαθησιακών , συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή και αναπηρία , καθώς και η ευαισθητοποίηση των μαθητών των σχολείων γενικής εκπαίδευσης σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων , στο σεβασμό της διαφορετικότητας και στη διασφάλιση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αγαλιώτης , Ι,(2002). Μεθοδολογικές επιλογές για τη Συνεκπαίδευση παιδιών με και χωρίς ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, 33, 57-71.
- Λαμπροπούλου ,Β. & Παντελιάδου , Σ.(2000). Η Ειδική Αγωγή στην Ελλάδα. Κριτική Θεώρηση . Στο Κυπριωτάκης , Α(Εκδ.) Πρακτικά Συνεδρίου Ειδικής Αγωγής , Πανεπιστήμιο Κρήτης, Σχολή Επιστημών Αγωγής, ΠΤΔΕ Ρέθυμνο 12-14 Μαΐου
- Παντελιάδου ,Σ. & Πατσιοδήμου,Α.(2000). Στάσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών για την επιμόρφωση στην Ειδική Αγωγή. Θεσσαλονίκη: Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.-ΥΠ.Ε.Π.Θ.- Ενέργεια 3.2.β.
- Πολυχρονοπούλου,Σ.-Ζαχαρογέωργα, Στ. (2001). Παιδιά και έφηβοι με ειδικές ανάγκες και δυνατότητες. Σύγχρονες τάσεις εκπαίδευσης και ειδικής υποστήριξης. Τόμος Α΄ Αθήνα: Ατραπός.
- Σπετσιώτης, Γ. (2003).Πρώιμη παιδαγωγική – εκπαιδευτική παρέμβαση. Τα τμήματα ένταξης στο νηπιαγωγείο. Η συνεκπαίδευση παιδιών προσχολικής ηλικίας με και χωρίς ειδικές ανάγκες. Αθήνα: Ωρίων.
- Φλωράτου,Μ.(1985). Το Πείραμα μιας Ειδικής Τάξης: Εύθραυστη Ισορροπία , Εύκολο Πισωγύρισμα. Επειδή η διαφορά είναι Δικαίωμα, τεύχος 8-9, σελ. 57-60, Μάιος.
